مروري بر تاريخچه حسابداري در اقوام مختلف............................................. 5

تاريخچه حسابداري در ساير كشورها :....................................................... 5

تاريخچه حسابداري در ايران :............................................................... 12

منطق حسابداري دو طرفه.................................................................... 18

نحوه كامل شدن حسابداري دو طرفه :..................................................... 18

معادله حسابداري............................................................................... 21

تاريخچه سيستمهاي حسابداري

مقدمه

انسان از موقعيكه مفهوم مالكيت را فهميد، به طرق مختلف به ثبت حسابهاي اموال و دارائيهاي خود اقدامنمود. با پيدايش اعداد، اين امر تشديد گان واسطهمبادلات، موجب گسترش تجارت شد. بدين ترتيب مالكان، بيش از پيش نسبت به سيستمي كه بتواند رويدادها را ثبت و نگهداري كند، احساس نياز كردند. بنابراين، رويدادها بصورت گزارشي و با استفاده از علائم خاص ثبت گرديدند. (حسابداري يك طرفه) در طي زمان، حسابداران به اين نتيجه رسيدند كه وقوع يك رويداد بطور همزمان بر دو حساب اثر مي‌گذارد و بدين ترتيب، برخلاف آنچه كه تصور مي شود، اعداد منفي توسط رياضي‌دانان اختراع شده است، اين اعداد توسط حسابداران ابداع گرديد و مورد استفاده قرارگرفت و به اين ترتيب، حسابداري دو طرفه شكل گرفت و روز بروز كامل‌تر شد. با گسترش تجارت بين كشورها، خصوصاً در ايتالياي آن زمان، كه شهرهائي مثل ونيز، جنوا و پروجا بعنوان مركز تجارت بين شرق و غرب محسوب مي‌شدند، بيش از پيش موجب بسط و گسترش حسابداري دو طرف گرديد، چيزي كه بيش از همه موجب گسترش حسابداري به شكل يكسان در بين كشورهاي مختلف گرديد ، تأليف ‌كتاب Summa توسط پاچيولي بود كه مقارن با اختراع چا پ بود . مسئله مهمي كه بايد خاطر نشان شود اين است كه ، رياضي دانان تا اين زمان، اعداد منفي را نپذيرفته بودند و حتي آنها را اصول كذب مي ناميدند و مسئله مهمتر اينكه ، همينان بودند كه موجب بسط و گسترش حسابداري گرديدند و بديهي است كه آنها با جابجا كردن حسابها ( به شكل معادله حسابداري دو طرفه ) ، اعداد منفي را از حسابها حذف كردند . بدين ترتيب ، حسابداري دو طرفه ، بتدريج در طي زمان كامل تر شد ، با وقوع انقلاب صنعتي و گسترش تجارت و همچنين ايجاد شركتهاي سهامي بزرگ نظير راه آهن و تفكيك مالكيت از مديريت و بحرانهاي اقتصادي و وقوع انقلاب سوسياليستي در شوروي موجب بوجود آمدن شاخه هاي متعددي مثل حسابداري صنعتي ، حسابرسي ، حسابداري دولتي و حسابداري مديريت دررشته حسابداري شدند . با وجود اين ، حسابداري دو طرفه از زمان پيدايش تاكنون ، در اصول بنيادي خود دچار تغيير اساسي نشده است و فقط يكسري حسابهاي جديد به آن اضافه شده است . در سالهاي اخير ، تلاش جهت ايجاد تحول در حسابداري آ‎غاز شده است كه از آن جمله ارائه نوع جديدي از حسابداري با سه طرف توسط” يوجي ايجيري” مي باشد . ايشان تأكيد دارند كه اگر چه ميتوان حسابداري را حتي به بيش از سه طرف نيز گسترش داد ولي فعلاً همين سه طرف كافي است . در قسمت ديگري ، ايشان همچنين اضهار مي دارند كه حسابداري سه طرفه در قرن بيست و يكم در دنيا گسترش خواهد يافت . “ ايجيري“حسابداري سه طرفه را به دو صورت ارائه مي دهد :

1- حسابداري سه طرفه زماني ، كه با توجه به زمان گذشته ، حال و آينده به تشريح حسابداري مي پردازد .

2- حسابداري سه طرفه تفاضلي ( ديفرانسيلي) ، كه بر پايه فيزيك نيوتوني قرار دارد و با توجه به قوانين آن به تشريح حسابداري سه طرفه مي پردازد .

نكته اي كه بايد در اينجا مورد توجه قرار گيرد ، استفاده از اعداد منفي در هر دو نوع حسابداري سه طرفه است . در اين بخش ، سعي شده است ابتداء تاريخچه حسابداري در ايران و كشورهاي ديگر بصورت اجمالي مورد بررسي قرار گيرد و سپس به مرور منطق حسابداري صنعتي و اصول مطالعه كار پردا خته شود .

مروري بر تاريخچه حسابداري در اقوام مختلف

[1]“حسابداري، تاريخچه ا ي به بلنداي تاريخ دارد، بدين معني كه، هنگاميكه انسان شمردن را آموخت اقدام به نگهداشتن حساب اموال، اشياء و … خود نمود با بررسي آثار و كتيبه هاي بجا مانده از دوران بابلي‌ها، هخامنشي‌ها، عاشوري‌ها، كلداني‌ها، مصريان، روميان و يونانيان باستان به نشانه‌هائي از ثبت وقايع داد و ستد بر مي‌خوريم. بدين ترتيب تاريخ حسابداري به دوراني بيش از 6000 سال قبل بر مي‌گردد. پيدايش پول و بكارگيري آن بعنوان واسطه معاملات و توسعه تجارت موجب رشد و ترقي حسابداري گرديد ، اين امر باعث شد حسابداري مراحل مختلفي را طي نمايد و تمامي مراحل آن بي شك تحت تاثير محيط اجتماعي و اقتصادي هم قرارداشت و هماهنگ با نيازهاي اجتماعي پيش رفته است. قديمي‌ترين مدرك حسابداري شناخته شده به زبان «انگليسي» مدركي است كه در قرآن پانزدهم به فرمان ويليام فاتح براي تعيين منابع مالي امپراتوري انگليس تدوين شده است.

تاريخچه حسابداري در ساير كشورها :

با پيشرفت روز افزون علوم و فنون در جوامع توسعه يافته و ضرورت ثبت قسمتي از سوابق و وقايع و جريان معاملات و فعاليتهاي اقتصادي ، از ديرباز انسانها را بر آن داشته است كه نسبت به نگهداري و ثبت وقايع خود به روشهاي مختلف اقدام نمايند. در تمدن‌هاي باستاني بين‌النهرين كه قسمت اعظم ثروتهاي جامعه در اختيار فرمانروا يا فرمانروايان بود معمولاً كاهنان كه قشر ممتازي را در سلسله مراتب اجتماعي تشكيل مي‌دادند وظيفه نگارش را بطور اعم و نگهداري حساب درآمدها و ثروتهاي حكومت را بطور اخص‌برعهده و يا در واقع در انحصار داشتند و در عين حال به ثبت برخي از معاملات شهروندان نيز مي‌پرداختند. از اين جمله در تمدن باستاني سومر (Sumer) نظام هاي جامعي برقرار بود و كاهنان سومري علاوه بر نگهداري حساب درآمدهاي حكومتي، به نحوي موجودي غلات، تعداد دام ها و ميزان املاك حكومتي را محاسبه مي‌كردند. نخستين مدارك كشف شده حسابداري درجهان، لوحه‌هاي سفالين از تمدن سومر در بابل (Babylon) است و قدمت آن به 3600 سال قبل از ميلاد مي‌رسد و از پرداخت دستمزد تعدادي كارگر حكايت دارد. مدارك و شواهد بدست آمده از تمدن باستاني مصر حكايت از آن دارد كه در اجراي طرح‌هاي ساختماني اين تمدن، نوع كنترل حسابداري برقرار بوده كه بهره گيري از نيروي كار هزاران نفر را در امر ايجاد بنا و حمل و نقل مصالح ساختماني در تشكيلاتي منظم، ميسر مي‌كرده است، از تمدن مصر در دوراني كه يونانيان و روميان بر آن تسلط داشتند نيز مجموعه‌هاي متعددي از حسابهاي نوشته شده بر پاپيروس باقي مانده است . در رم و يونان باستان حسابداري پيشرفته اي وجود داشته و نوعي حساب جمع و خرج تنظيم مي شده است . يك جمعدار ، يك مامور دولت و يا شخصي كه محافظت پول يا دارائي ديگري به او محول شده بوده در مقاطعي از زمان حساب خود را به اربابش پس مي داده است . براي اين كار دو فهرست تفصيلي از دريافتها و پرداختها بر حسب پول ، وزن يا مقياس ديگري تهيه مي شد كه جمع آن دو مساوي بود . فهرست دريافت شامل موجودي در ابتداي دوره بعلاوه وجوه و كالائي بود كه طي يك دوره وصول شده بود . فهرست پرداخت شامل مبالغ پرداختي ،كالاي فروخته شده و يا به مصرف رسيده در طول يك دوره بعلاوه مانده پول و كالائي بود كه نزد جمعدار باقي مانده و بايد به ارباب تاديه شود . اين نوع حسابداري تا اواخر قرون وسطي ادامه يافت و تا اين زمان تغييري اساسي در

[1] - علي خامكي، پايان‌نامه در زمينه «حسابداري سه طرفه و انتقادات وارد برآن»، دانشگاه آزاداسلامي، تهران مركزي، 1376، صص

شامل ورد  22 ص