چكيده....................................................................................................................................................................................... 18

مقدمه....................................................................................................................................................................................... 20

پيشينه تحقيق........................................................................................................................................................................ 22

فرضيه هاي تحقيق............................................................................................................................................................ 25

روش شناختي تحقيق......................................................................................................................................................... 26

چگونگي آزمون فرضيه ها............................................................................................................................................ 26

آزمونهاي رابطه اندازه گيري هاي مختلف سود با بازده(آزمون فرضيه اول)......................................... 26

آزمون رابطه اندازه گيري هاي مختلف سود با ارزش بازار سهام(آزمون فرضيه دوم )...................... 27

آزمون رابطه اندازه گيري هاي مختلف سود با ارزش بازار و ارزش دفتري حقوق صاحبان سهام(آزمون فرضيه سوم ) 28

مكان و دوره زماني تحقيق............................................................................................................................................. 29

انتخاب شركت هاي نمونه.............................................................................................................................................. 29

منبع اطلاعات..................................................................................................................................................................... 29

نتايج فرضيه هاي تحقيق................................................................................................................................................. 30

نتايج آزمون فرضيه اول................................................................................................................................................. 30

نتايج آزمون فرضيه دوم.................................................................................................................................................. 31

نتايج آزمون فرضيه سوم................................................................................................................................................ 33

نتيجه گيري.......................................................................................................................................................................... 35

پيشنهادها براي تحقيقات آينده........................................................................................................................................ 35

مدل اول................................................................................................................................................................................. 38

مدل دوم.................................................................................................................................................................................. 38

مدل سوم................................................................................................................................................................................ 39

مدل چهارم............................................................................................................................................................................ 39

مدل پنجم................................................................................................................................................................................ 41

مدل ششم................................................................................................................................................................................ 41

فرضيه چهارم...................................................................................................................................................................... 41

منابع........................................................................................................................................................................................ 42

 

 

 

 

برتري سود جامع نسبت به سود خالص براي ارزيابي عملكرد

شركت : شواهد وجود اثر مقياس

 

 

 

 

 

 

 

 

چكيده

در اين تحقيق از سود جامع و سود خالص استفاده شده تا توانايي نسبي سود جامع براي ارایه خلاصه نتايج عملكرد شركت مورد بررسي قرار گيرد. همچنين بررسي شده كه كدام يك از تعديلات سود و زيان جامع توانايي سود را براي انعكاس خلاصه عملكرد شركت بهبود مي بخشد. در اين تحقيق در پي بررسي اين ادعا هستيم كه سود اندازه گيري شده بر مبناي سود جامع نسبت به ساير معيارها، اندازه گيري بهتري از عملكرد شركت ارایه مي دهد. نتايج اين تحقيق نشان مي دهد كه سود جامع براي ارزيابي عملكرد شركت بر مبناي بازده سهام و قيمت سهام، بر سود خالص برتري ندارد. بررسي ها نشان داد كه داده هاي مورد استفاده در اين تحقيق تحت تأثير اثر مقياس قرار دارد و با استفاده از روش هايي اثر مقياس تعديل شده است. در مجموع نتايج اين تحقيق شواهدي را فراهم مي آورد كه نشان مي دهد تعديلات سود و زيان جامع توانايي سود را براي انعكاس عملكرد شركت بهبود مي دهد هر چند ابهاماتي نيز در نتايج بدست آمده مشاهده مي شود.

واژه هاي كليدي: سود و زيان جامع، سود و زيان خالص، ارزيابي عملكرد، اثر مقياس

 

Faculty of Admin. Sciences & Econ. Journal,

University of Isfahan.

Vol.17, No.3 , 2005

1-

Superiority of Comprehensive Income to Net Income as a Measure of Firm Performance: Some Evidence for Scale Effect

 

A. Saeedi Velashani,* Ph.D.

M. Dastgir,** Ph.D.

 

 

 

 

Abstract

 

In this study we investigate the relative ability of comprehensive income and net income to summarize firm performance as reflected in stock returns. We also examine which comprehensive income adjustments improve the ability of income to summarize firm performance. In this study we investigate the claim that income measured on a comprehensive basis is a better measure of firm performance than other summary income measures. The results do not show that comprehensive income is superior to net income for evaluating firm performance on the basis of stock return and price. In Tehran Stock Exchange except for investment industrial group, we found no evidence that comprehensive income for firm performance evaluation on the basis of cash flows prediction is superior to net income. We found a better situation for the state companies (only in other companies group), i.e., firm performance evaluation on the basis of cash flows prediction using comprehensive income is superior to net income. Collectively, our results provide some evidence that show comprehensive income adjustments improve ability of income for reflecting firm performance, although some inconsistencies are observed.

 

Keywords: Net income, Comprehensive income, Performance evaluation

 

مقدمه

صورت هاي مالي محصول نهايي فرآيند حسابداري مالي به شمار مي رود. صورت سود و زيان به عنوان مبنايي براي تصميمات سرمايه گذاري و ساير تصميمات محسوب مي شود. اندازه گيري سود دوره و وضعيت مالي يك واحد تجاري هميشه يكي از چالشهاي پيش روي تدوين كنندگان استانداردهاي حسابداري و دل مشغولي اصلي استفاده كنندگان اطلاعات حسابداري بوده است. اهداف حسابداري و گزارشگري مالي بیشتر برخاسته از نيازهاي اطلاعاتي استفاده كنندگان برون سازماني است. هدف اصلي گزارشگري مالي بيان وضعيت مالي و عملكرد واحد تجاري براي اشخاص بيرون از واحد تجاري جهت كمك به آنها در اتخاذ تصميمات مالي است. ابزار اصلي انتقال اطلاعات به اشخاص مزبور، صورتهاي مالي اساسي و يادداشت هاي توضيحي اين صورت ها و گزارش هاي مكمل است كه محصول نهايي فرآيند حسابداري و گزارشگري مالي محسوب مي شود.

كارايي بازار بر تئوري رقابت مبتني است كه در آن قيمت ها بنحو رقابتي تعيين مي شود و تصميمات، اطلاعات اقتصادي موجود را منعكس مي كند. يكي از انواع اطلاعات اقتصادي كه براي افزايش كارايي بازار مورد استفاده قرار مي گيرد، اطلاعات صورت هاي مالي است. تحليل گران مالي در گرد آوري و انتشار اين گونه اطلاعات اصلي ترين گروه هستند. هنگامي كه تعيين مكان ارايه اطلاعات اقتصادي مشكل است يا در بين شركت ها بنحو يكنواخت ارایه نشده است، تحليل گران قادر نيستند بنحو بهينه نقش خود را اجرا كنند و كارايي كاهش مي يابد ( اسميت و ريتر[1]، 1996 ). اين مشكل قبل از معرفي صورت سود و زيان جامع به برخي از اقلام سود و زيان جامع مربوط مي شد كه مستقيماً در بخش حقوق صاحبان سهام ترازنامه انعكاس مي يافت. طبق تعريف هيأت تدوين استانداردهاي حسابداري مالي در بيانيه مفاهيم شمارة 6[2] سود و زيان جامع عبارت است از ” تغيير در خالص دارايي هاي يك واحد تجاري در نتيجه معاملات و ساير رويدادها به غير از سرمايه گذاري مالكين يا سود سهام پرداختي به آنها در يك دوره مالي“ .

صورت سود و زيان جامع ابزاري براي ارزيابي عملكرد شركت است. هدف از ارایه اين صورت مالي ملزم كردن واحدهاي تجاري به انعكاس مشخص و بارز برخي عناصر عملكرد مالي است تا به درك استفاده كنندگان صورت هاي مالي از عملكرد مالي واحد تجاري طي يك دوره كمك كند و مبنايي براي ارزيابي عملكرد مالي و جريانهاي نقدي آتي فراهم آورد. همچنين صورت سود و زيان جامع به عنوان يك صورت مالي اساسي بايد كل درآمدها و هزينه هاي شناسايي شده طي دوره را كه قابل انتساب به صاحبان سرمايه است، به تفكيك اجزاي تشكيل دهنده آنها نشان دهد. هدف از تهيه ي صورت سود و زيان و صورت سود و زيان جامع، ارایه كليه ي درآمدها و هزينه هاي شناسايي شده طي يك دوره ي مالي است. تمركز اصلي صورت سود و زيان دوره بر درآمدها و هزينه هاي عملياتي است. درآمدها و هزينه ها تنها در مواردي در صورت سود و زيان منعكس نمي شود كه بنحو مشخص به موجب استانداردهاي حسابداري مستقيماً به حساب حقوق صاحبان سرمايه منظور شود. به دليل اين كه براي تصميم گيري اقتصادي استفاده كنندگان صورت هاي مالي، آگاهي از كليه جنبه هاي عملكرد مالي واحد تجاري طي دوره ضرورت دارد، لازم است كليه درآمدها و هزينه هاي شناسايي شده طي آن دوره مورد ملاحظه قرار گيرد. بدين لحاظ همان گونه كه در مفاهيم نظري گزارشگري مالي مقرر شده، تهيه و ارایه يك صورت مالي اساسي جديد با عنوان ”صورت سود و زيان جامع“ ضروري است تا ميزان افزايش يا كاهش حقوق صاحبان سرمايه از بابت درآمدها و هزينه هاي مختلف دوره نشان داده شود.

در اين تحقيق از سود جامع و سود خالص استفاده شده تا توانايي نسبي سود جامع براي ارایه خلاصه نتايج عملكرد شركت مورد بررسي قرار گيرد. در اين تحقيق عملكرد شركت بر مبناي بازده انعكاس مي يابد. (اين روش مشابه روش دي چو[3] (1994) است). همچنين بررسي شده كه كدام يك از تعديلات سود و زيان جامع توانايي سود را براي انعكاس خلاصه عملكرد شركت بهبود مي بخشد. موضوع مهمي كه در اين تحقيق مورد ملاحظه قرار گرفته اثر مقياس[4] است. لو[5] (1989) استدلال مي كند كه R² در رگرسيون هاي سود و بازده آنقدر پايين است كه از نظر اقتصادي نمي توان آن را مربوط دانست. تحليل هاي براون و همكاران[6] (1999) نشان مي دهد كه برخي از تفاوت هاي بين R²بسيار پايين در رگرسيون هايي كه متغير وابسته آن بازده مي باشد و R² بالاتر در رگرسيون هايي كه مربوط به سطوح (مبالغ ريالي نه نرخ بازده كه به صورت درصد بيان مي شود) است به دليل آثار مقياس بوجود مي آيد.

تحقيقات تجربي قبلي راجع به افشاي سود جامع و مرتبط بودن آن با ارزش در كشورهاي مختلف شواهد متناقض و غير قطعي ارایه كرده است. با توجه به شواهد و نتايج غير قطعي پژوهش هاي انجام شده در كشورهاي مختلف ضروري بود تا در باره سود جامع در ايران نيز پژوهشهايي انجام شود. در اين تحقيق در پي بررسي اين ادعا هستيم كه سود اندازه گيري شده برمبناي سودجامع نسبت به ساير معيارها،اندازه گيري بهتري از عملكرد شركت ارایه مي دهد.

پيشينه تحقيق

بيانيه شمارة 130 استانداردهاي حسابداري مالي امريكا و در پي آن بيانيه استانداردهاي حسابداري شماره 6 به دنبال يك بحث بلند مدت بين مفهوم سود و زيان جامع وسود خالص در حرفه حسابداري ارايه گرديد. اين بحث از دهه 1930 تا كنون يكي از بحث هاي مهم در تدوين استانداردهاي حسابداري بوده است.مجموعه اي از مقالات مرتبط با اين بحث در كتاب پيزنل و بريف[7](1996) با عنوان Clean surplus آمده است. مباحثه هاي زيادي در باره ي مفاهيم شمول كلي سود و عملكرد جاري براي گزارشگري سود و زيان وجود داشته، اما تحقيقات تجربي اندكي در اين زمينه صورت گرفته است.تحقيقات تجربي قبلي راجع به افشاي سود جامع و مرتبط بودن آن با ارزش در كشورهاي مختلف شواهد متناقض و غير قطعي ارایه كرده است.

هرست و هاپكينز[8] (1998) تأثير نحوه گزارشگري سود و زيان جامع را بر تصميم گيري و قضاوت تحليل گران در بارة قيمت سهام بررسي كردند و دريافتند كه با افشاي اجزاي سود و زيان جامع توانايي تحليل گران براي برآورد ارزش سهام شركت افزايش مي يابد.

اشميت[9] (1999) سود چند شركت بزرگ آمريكايي را براي سال 1996 ميلادي با استفاده از استاندارد گزارشگري سود جامع دوباره محاسبه كرد. نتايج اين محاسبه نشان داد كه تفاوت بين سود خالص گزارش شده و سود جامع محاسبه شده قابل ملاحظه است. از بين شركت هاي بزرگ، سود جامع 15 شركت كمتر از سود خالص و سود جامع 9 شركت بيشتر از سود خالص آنها بود. وي مشاهده كرد كه بيشتر به دليل تعديلات منفي نرخ ارز و زيان تحقق نيافته اوراق بهادار معاملاتي سود جامع شركتها كمتر از از سود خالص آنها بود.

داليوال و همكارانش[10] (1999) در مطالعه اي توانايي سود جامع را نسبت به سود خالص براي انعكاس عملكرد شركت ارزيابي كردند. نتايج تحقيق آنان شواهدي مبني بر اينكه رابطه بين سود جامع با بازده و قيمت بازار سهام قوي تر از رابطه بين سود خالص با بازده و قيمت بازار سهام است، ارايه نكرد. همچنين مشاهده نكردند كه سود جامع بهتر از سود خالص جريانات نقدي آتي و سود را پيش بيني مي كند. آنان در نهايت نتيجه گيري كردند كه براي بهبود توانايي سود جامع براي انعكاس عملكرد شركت، هيأت تدوين استانداردهاي حسابداري مالي بايد بر اقلامي تأكيد كند كه با عمليات شركت رابطه نزديكي دارند.

مينز و مك دانيل[11] (2000) قضاوت سرمايه گذاران غير حرفه اي بر نحوه ارايه سود و زيان جامع به اشكال مختلف يعني ارايه سود و زيان جامع و ارايه حقوق صاحبان سهام را بررسي كردند. نتايج تحقيق آنان نشان داد كه شكل ارايه اطلاعات ارتباطي با دريافت و درك اطلاعات سود و زيان جامع توسط كاربران آن ندارد.

كاهان و همكاران[12] (2000) ارزش اطلاعاتي افشاي اقلام سود و زيان جامع را در نيوزيلند مورد مطالعه قرار دادند. آنان با اشاره به چارچوب شمول كلي سود كه با ارزشگذاري سهام مربوط است و كار اولسن[13] ( 1995) كه نشان داد ارزش شركت تابعي است از ارزش دفتري و سودهاي غيرعادي، درباره سودمندي افشاي سود جامع در صورت حساب تغييرات حقوق صاحبان سهام شواهد مبتني بر بازار فراهم كردند. آنان دريافتند كه ارزش اطلاعاتي تك تك ساير اقلام سود و زيان جامع بيشتر از رقم سود جامع نيست. همچنين، يافته هاي تحقيق نشان داد كه بعد از الزامي شدن صورت حساب تغييرات حقوق صاحبان سهام شواهدي مبني بر افزايش ارزش اطلاعاتي سايراقلام سود و زيان جامع نسبت به سود خالص وجود ندارد. در كل نتايج نشان داد كه صورت حساب تغييرات در حقوق صاحبان سهام براي سرمايه گذاران ارزش اضافي ايجاد نمي كند.

بامونسيري و ويگينز[14](2001) افشاي سود جامع و آثار بالقوه آن را بر اندازه گيري عملكرد مالي 100 شركت استاندارد و پور[15]در طي سالهاي مالي 1999-1997 ميلادي ارزيابي

*Assistant Professor of Accounting, Islamic Azad University, Mobarakeh Branch

**Assistant Professor of Accounting, Shahid Chamran University

1. Smith, P.A. and C.L. Reither

2. Financial Accounting Standard Board

 

1. Dechow, P. M

2. Scale Effect

3. Lev, B.

1. Brown Stephen, Kin Lo, Thomas Lys

2. Peasnell, K. V. and R. P. Brief

3. Hirst, D. Eric, and Patrick E. Hopkins

1. Richard J. Schmidt

2. Dhaliwal, Dan, K.R. Subramanyam, and Robert Trezevant

3. Maines, L. and L. McDaniel

4.Cahan, Steve F., Stephen M. Courtenay, Paul L. Gron Wollere and David R. Upton

 

1. Ohlson, J. A.

2.Bhamornsiri, Sak, and Casper, Wiggins

3. Standard & Poors

 

 

 

 

شامل ورد 28 ص