رشته تربیت بدنی و

علوم ورزشی کارشناسی ارشد

مقایسۀ اثر تصویرسازی توجه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی

 

فهرست مطالب

 

فصل اول: طرح تحقیق

مقدمه.......................................................................................................... 2

بیان مسئله.................................................................................................... 4

ضرورت و اهمیت تحقیق................................................................................. 6

اهداف تحقیق................................................................................................. 8

فرضیات تحقیق.............................................................................................. 8

محدودیت­های تحقیق........................................................................................ 9

واژه­ها و اصطلاحات....................................................................................... 9

فصل دوم: مبانی نظری و ادبیات تحقیق

مقدمه.......................................................................................................... 12

تعریف توجّه................................................................................................. 12

تاریخچۀ توجّه............................................................................................... 13

نظریه­های توجّه............................................................................................. 14

کانون توجّه.................................................................................................. 19

شیوه­های توجّه............................................................................................... 19

ویژگی­های توجّه............................................................................................ 20

هوشیاریو توجّه........................................................................................... 21

توجّه­ انتخابی................................................................................................. 22

توجّه و سطح مهارت....................................................................................... 22

رابطه توجّه و سطح مهارت............................................................................... 22

رابطۀ توجه و اجرا......................................................................................... 23

دستورالعمل­های آموزشی و توجّه........................................................................ 24

تصویرسازی ذهنی چیست................................................................................. 25

چگونگی انجام تصویرسازی ذهنی....................................................................... 26

انواع تصویرسازی ذهنی.................................................................................. 26

موارد استفاده از تصویرسازی ذهنی و آثار آن......................................................... 29

نظریه­های تصویرسازی ذهنی............................................................................ 31

شیوه­های توسعۀ برنامه تمرین تصویرسازی ذهنی.................................................... 38

کاربردهای تصویرسازی ذهنی........................................................................... 39

افزایش مهارت­های روان­شناختی......................................................................... 39

تحقیقات مربوط به توجّه................................................................................... 41

تحقیقات مربوط به تصویرسازی ذهنی.................................................................. 53

تحقیقات مربوط به تصویرسازی کانون توجّه........................................................... 62

نتیجه­گیری................................................................................................... 64

فصل سوم: روش تحقیق

مقدمه.......................................................................................................... 67

روش تحقیق.................................................................................................. 67

جامعه و نمونۀ آماری...................................................................................... 67

متغیّرهای تحقیق............................................................................................ 67

ابزار اندازه­گیری و روش جمع­آوری اطلاعات......................................................... 68

روش اجرای تحقیق......................................................................................... 72

روش آماری و شیوه تجزیه و تحلیل اطلاعات.......................................................... 75

تجزیه و تحلیل اطلاعات و یافته­های تحقیقفصل چهارم:

مقدمه.......................................................................................................... 77

توصیف داده­ها............................................................................................... 78

آزمون فرضیۀهای آماری.................................................................................. 80

فرضیۀ اول................................................................................................... 80

فرضیۀ دوم................................................................................................... 81

فرضیۀ سوم.................................................................................................. 82

فرضیۀ چهارم................................................................................................ 83

فرضیۀ پنجم.................................................................................................. 84

فرضیۀ ششم.................................................................................................. 85

فصل پنچم: بحث ونتیجه­گیری

مقدمه.......................................................................................................... 87

نتایج تحقیق.................................................................................................. 87

بحث ونتیجه­گیری داده­های تحقیق........................................................................ 88

پیشنهادات پژوهشی......................................................................................... 91

پیشنهادات آموزشی......................................................................................... 91

 

فهرست جداول صفحه

جدول 1-3 : نوع فعالیت­های گروه­های سه­گانه پژوهش.............................................. 73

جدول 2-3 : طرح کلّی روش اجرای تحقیق............................................................ 74

جدول 1-4 : اطلاعات توصیفی گروهها در تکلیف ردیابی........................................... 78

جدول 2-4 : اختلاف نمرۀ پیش­آزمون و پس­آزمون گروه تصویرسازی توجّه درونی در مرحلۀ

فراگیری...................................................................................................... 80

جدول 3-4 : اختلاف نمرۀ پیش­آزمون و پس­آزمون گروه تصویرسازی توجّه بیرونی در مرحلۀ

فراگیری...................................................................................................... 81

جدول 4-4 : نمرۀ تفاضل پیش­آزمون از پس­آزمون گروه­های سه­گانه.............................. 82

جدول 5-4 : اختلاف نمرۀ پس­آزمون و آزمون یادداری گروه تصویرسازی توجّه درونی در

مرحلۀ یادداری............................................................................................... 83

جدول 6-4 : اختلاف نمرۀ پس­آزمون و آزمون یادداری گروه تصویرسازی توجّه بیرونی در

مرحلۀ یادداری............................................................................................... 84

جدول 7-4 : نمرۀ تفاضل پس­آزمون از آزمون یادداری گروه­های سه­گانه......................... 85

 

فهرست نمودارها صفحه

 

نمودار 1-4 : نمودار میانگین سن آزمودنی­ها در گروه­های سه­گانه................................. 79

نمودار2-4 : نمودار میانگین نمرۀMIQ _R آزمودنی­ها در گروه­های سه­گانه.................. 79

نمودار3-4 : اختلاف نمرۀ پیش آزمون و پس آزمون گروه تصویرسازی توجه درونی در مرحلۀ

فراگیری...................................................................................................... 80

نمودار 4-4 : اختلاف نمرۀ پس­آزمون وآزمون یادداری گروه تصویرسازی توجّه درونی در مرحلۀ

یادداری....................................................................................................... 81

نمودار 5-4 : اختلاف نمرۀ پیش آزمون و پس آزمون گروه تصویرسازی توجه بیرونی در مرحلۀ

فراگیری...................................................................................................... 82

نمودار 6-4 : اختلاف نمرۀ پس­آزمون وآزمون یادداری گروه تصویرسازی توجّه بیرونی در مرحلۀ

یادداری....................................................................................................... 83

نمودار 7-4 :رونـد پـيشرفت گـروه‌ها در طي مراحل پیش­آزمون و پس­آزمون در تکلیف ردیابی 84

نمودار8-4:رونـد پـيشرفت گـروه‌ها در طي مراحل پس­آزمون و ­آزمون یادداری در تکلیف ردیابی 85

 

فهرست شکل­ها صفحه

 

شکل 1-2 : استفاده از توجّه در مراحل مختلف پردازش بر اساس تئوری­های مختلف تک­کانالی 16

شکل 2-2 : مقدار بالقوۀ منابع پردازش و ساختار آن­ها از منابع پردازشی در توجّه ویکنز و

همکاران 1984............................................................................................. 18

شکل 1-3 : صفحۀ نمایش نرم­افزار با امکانات مربوط............................................... 69

شکل 2-3 : وارد کردن مشخصات فردی آزمودنی­ها.................................................. 69

شکل 3-3 : مشخصات کامل آزمون ایجاد شده......................................................... 70

شکل 4-3 : ایجاد مراحل مختلف (فراگیری، یادداری) ............................................... 70

شکل 5-3 : اجرای آزمون و نتیجۀ پایانی آن........................................................... 71

شکل 6-3 : انتقال و ذخیرۀ اطلاعات به­دست آمده در نرم­افزا........................................ 71

شکل 7-3 : تصویر دستگاه تعقیب­سنج.................................................................. 72

 

 

مقدمه 5

بیان مسئله 7

ضرورت و اهميّت اجراي تحقيق 9

اهداف تحقيق 10

فرضيه‌هاي تحقيق 10

محدوديت‌هاي تحقيق 11

تعاريف مفهومي و عملياتي 11

تعریف توجّه 13

تاریخچه توجّه 14

نظریه‌های توجّه 14

نظریه صافی، تنگراه (فیلتر) 15

تئوری فیلتر برودبنت 15

تئوری کاهشی تریسمن 16

تئوری ربط نورمن 16

نظریه‌های منبع مرکزی 17

نظریه‌های چندمنبع 18

کانون توجّه 19

شیوههای توجّه 19

ویژگیهای توجّه 20

هوشیاری و توجّه 21

توجّه انتخابی 22

توجّه و سطح مهارت 22

رابطه توجّه و اجرا 23

دستورالعمل‌های آموزشی و توجّه 24

تصويرسازي ذهني چيست؟ 24

چگونگي انجام تصويرسازي ذهنی 25

انواع تصویرسازی 26

موارد استفاده از تصویرسازی ذهنی و آثار آن 28

افزایش مهارتهای ادراکی حرکتی: 28

حل مسئله ادراکی: 29

نظریههای تصویرسازی ذهنی 29

شيوه‌هاي توسعۀ برنامه تمرين تصويرسازي ذهني 36

کاربردهای تصويرسازي ذهني 36

افزایش مهارتهای روانشناختی 37

پیشینۀ تحقیق 38

نتیجه گیری 58

روش تحقيق 59

جامعه آماري: 59

نمونۀ آماري: 60

متغيّرها 60

ابزار مورد استفاده و روش جمع‌آوري اطلاعات 60

شيوة اجراي تحقيق 63

روش آماري و شيوۀ تجزيه و تحليل اطلاعات 67

آزمون فرضیههای آماری 70

مرحله فراگيري: آزمودنيها در اين مرحله بهمدّت 5 روز به تمرينات خاص خود پرداختند. 77

مرحلۀ یادداری: 77

گروه تصویرسازی توجّه درونی: 77

گروه تصویرسازی توجّه بیرونی: 78

بحث و نتيجهگيري 78

پيشنهادات برای تحقیقات آینده 80

پیشنهادات آموزشی 80

فهرست منابع و مآخذ 81

پیوستها 87

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مقدمه

امروزه ورزش بخشی از زندگی مردم است. رقابت شدید برای بالارفتن از سکوهای افتخار و کسب مدال­های رنگارنگ مسابقات جهانی و المپیک و بهره­گیری از اثرات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این افتخارات موجب شده است که دولت­ها و جوامع به­طور گسترده­ای برای تربیت­ و آماده­سازی قهرمانان سرمایه­گذاری کنند. همراه با افزایش توجّه به ورزش قهرمانی، علوم ورزشی نیز به­کمک ورزشکاران آمده تا راه­های بهبود اجرا و ربودن گوی سبقت از دیگران را برای آن­ها هموارتر کند. یکی از زمینه­های علوم ورزشی که در سال­های اخیر موجب ارتقای کیفیّت اجرای ورزشکاران و ثبت رکوردهای بهتر و برتری آن­ها در رقابت­هاي ورزشي شده است، علم روان­شناسی^[1] است. روان­شناسی ورزش از یافته­های روان­شناسی برای مطالعۀ رفتار حرکتی استفاده می­کند و به یادگیری و اجراي حرکتی و اجرا توجّه دارد و عوامل روان­شناختی مؤثر بر یادگیری و اجراي مهارت­های حرکتی را بررسی می­کند (عبدلی، 1384). به­عبارت ديگر روان­شناسی ­ورزش یعنی به­کار بردن نظریه­های روان­شناسی در زمینه­های مختلف ورزش مانند مربی­گری و آموزش، تا از تکنیک­های ارزیابی روان­شناسی و راهبردهای مداخله­ای برای کمک به افراد جهت نیل به اجرای برتر استفاده کند و به دلیل این­که با تجزیه و تحلیل رفتار انسان در رشته­های مختلف ورزشی در ارتباط است، بر جنبه­های ذهنی اجرا متمرکز می­شود. برنامۀ تمرین مهارت­های روانی متوجّه همین هدف است. یادگیری کنترل انرژی روانی، تنظیم فشارهای روانی، مهارت­های توجّه^[2]و تدوین اهداف واقعی و در عین ­حال رقابتی، نه­تنها در ورزش، بلکه در هر کوششی که برای رسیدن به موفقیّت صورت می­گیرد، از مهارت­های مفید به­شمار می­روند (عبدلی، 1384). امروزه در سطح بالای رقابتی، به­دلیل برابر بودن سطح مهارت ورزشکاران، در نتیجه ورزشکاران به چیزی فراتر از تمرینات فشرده و تلاش­های مستمر نیاز دارند که یکی­از آن­ها آمادگی روانی می­باشد. مربیان در تمام سطوح از مهارت­های روان­شناختی، مانند کنترل هیجان، تصویرسازی ذهنی^[3]، هدف­چینی، بازداری تفّکر، توجّه و تمرکز و افزایش اعتماد به­نفس کمک می­گیرند تا ورزشکاران را در اجرای بهتر یاری دهند.

یکی از مهارت­های روان­شناختی برای اجرای موفقیّت­آمیز مهارت­ها، توجّه و تمركز می­باشد. به گفتۀ جیمز^[4] (1890) توجّه عبارتست ­از تسخير ذهن به شكل واضح و روشن، به­طوري­كه فرد به ­منظور ­سروكار داشتن به بعضي از چيزها، بتواند از بعضي چيزهای دیگر چشم‌پوشي نمايد (سیّاح، باغبانیان، عرب عامری، 1384). تمركز نيز عبارت از توانايي حفظ توجّه، روي محرّک انتخاب شده براي مدّت معيّن می­باشد (خبیری، 1385). موقعی­که توجّه ورزشکار به فرآیند اجرای مهارت معطوف شود، توجّه او به محرّک­های نامربوط مهار شده و می­تواند بهترین اجرا را به نمایش بگذارد. تري اورليك^[5](1987) معتقد است كه ورزشكاران بايد ”طرح‌هاي تمركز^[6]“ را براي مسابقه توسعه دهند. ورزشكاران بايد نيازهاي خاصّ ورزش خود را براي توسعة طرح‌هاي تمركز مسابقه ارزيابي نمايند. اين طرح‌ها بايد در زمان‌هاي مختلف در طول مسابقه متمركز شود. با تمرين طرح‌هاي تمركز با استفادة مكرّر از تصويرسازي، ورزشكاران اين طرح‌ها را با موفقيّت بيشتري اجرا خواهند كرد (جنیفر و کومینگ، 2002).

از دیگر مهارت­های روان­شناختی که توسط بسیاری از قهرمانان المپیک و جهانی مورد استفاده قرار می­گیرد، تمرین ذهنی است. تمرین ذهنی به­کار گرفتن تصویرسازی، برای بهبود اجرا ورزشکار می­باشد که این نوع تمرین، در ذهن ورزشکار انجام می­گیرد. توانایی تصویرسازی ذهنییکی از ظرفیت­های انسانی است که با تمرین آموخته می­شود و به عنوان یک مهارت، تأثیر خود را در اجرا ورزشکار به­جا می­گذارد. تصويرسازي در كمك به كانوني­كردن توجّه ورزشكاران به جنبه‌هاي خاصّي از مسابقه بعدي فرد بسيار مفيد است.

مطالعۀ آثار حیات، نیز مؤید این مطلب است که حرکت روح و روان، مستقل از جسم و جان نیست و ورزشکاران نیز در انجام تمرینات ورزشی خود بایستی تمرینات ذهنی را در زمان و مکان مناسب انجام دهند. به­گفتۀ مالتز، تأثیر تمرینات ذهنی به موازات تمرینات جسمی می­باشد (خبیری، 1372). هم­چنین افـلاطـون معتقد است: ” تصوّر يك عمل، مقدّم بر خود آن عمل است“. در ورزش تجسّم پيروزي يا انجام يك مهارت ورزشي هميشه در ذهن ورزشكار بوده است (سهرابی، 1383). روان­شناسان ورزش ادّعامي‌كنند كه تصويرسازيذهني مهارتورزشي، تمركز و تحمّل ورزشكار را به سرعت افزايش خواهد داد. هم­چنین تجسّم، نه­تنها اجرای ورزشي را بهبود خواهد بخشيد، بلكه انگيزش و لذّت كلّي از ورزش را هم افزايش خواهد داد (اورلیک و پارتینگتون، 1988).

 

بیان مسئله:

یکی از عوامل اثرگذار بر یادگیری و اجراي مهارت­هاي حركتي، توجّه است. در ورزش اساساً دو نوع كانون توجّه^[7] شناسايي شده كه براي اجرا حائز اهمّیت است، توجّه از نظر وسعت که به توجّه باریک و پهن تقسیم می­شود و توجّه از نظر جهت که به توجّه درونی و بیرونی^[8]قابل طبقه­بندی می­باشد.توجّه دروني، وقتي است كه اجراكننده به احساسات، تفكّرات و یا اندام­های خود برای اجرا توجّه نمايد. درحالي­كه در توجّه بيروني، اجراكننده روي علائم محيطي، بازي و راهبردهاي حريف و یا اثرات اجرایش بر محیط توجّه مي­نمايد. كانون توجّه اجراكننده نقش مهمّي در يادگيري و اجراي مهارت­هاي حركتي دارد (سينگر^[9]، 1988، 1985؛ سينگر، ليدر و كاراف^[10]، 1993؛ وولف و پرينز^[11]، 2000). به­طوري­كه ارائه دستورالعمل­ها و بازخوردهايي كه توجّه اجراكننده را به آثاري­كه حركاتش بر محيط دارد (اتّخاذ كانون بيروني) معطوف مي­كند، نسبت به زمانی­كه دستورالعمل­هاي كانون دروني داده مي­شود يا زماني­كه هيچ دستورالعمل كانوني خاصي داده نمي­شود منجر به يادگيري و اجراي مؤثّرتر مي­گردد. تحقیقات نشان داده­اند ارائه آموزش­هایی به فراگیران به­طوری­که آن­ها توجّه خود را به نتیجه و اثر حرکت (توجّه بیرونی) و نه بر حرکات خود (توجّه درونی) معطوف كنند، مي­توانند دقّت شوت­هاي گلف (وولف، لاترباخ و تول^[12]، 1999)، ضربه تنيس (وولف، مك­نوين^[13]، فوچ، رانيز و تول^[14]، 2000)، سرويس واليبال (وولف، مك­نوين، 2000)، پرتاب توپ در فوتبال (وولف و همكاران، 2003) و پرتاب آزاد در بسكتبال (ال ابود^[15] و همكاران، 2002) را بهبود بخشند. در تحقيق اخيری كه امانوئل^[16]و همكاران (2008) روی تکلیف پرتاب دارت انجام دادند به این نتیجه رسیدند که كانون توجّه بيروني بسيار مؤثّرتر از كانون توجّه دروني می­باشد. از طرفی روان­شناسان کاربردی ورزش و تمرین استفاده از مهارت­های روان­شناختی را برای بهبود اجرا مورد تأیید قرار داده­اند (اورلیک، 1990). علاوه بر توجّه و تمرکز که به­عنوان مهم­ترین عوامل موفقیّت ورزشکاران به­شمار می­روند، یکی از مهارت­هایی که توجّه قابل ملاحظه­ای را به خود جلب کرده­ است تصویرسازی ذهنی است، که از این مهارت برای تقویت اثرات سودمند توجّه و تمرکز ورزشکار به علائم مربوط، استفاده می­گردد. تصویرسازی ذهنی یک فعالیّت روان­شناختی است که خصوصیّات جسمانی یک شیء، فرد یا مکان غایب را احضار می­نماید (دنیس^[17]، 1985). درخصوص سودمندي تصويرسازي ذهني اتّفاق نظر زيادي وجود دارد. ولي آن­چه مورد ترديد بوده است ميزان سودمندي و نيز شيوۀ استفاده از آن مي‌باشد. لذا از تصويرسازي ذهني به­عنوان يك فرآيند كاملاً شناختي ياد مي‌شود (ولف­ و همکاران، 1989). در دهه قبل، محققین استفاده از تصویرسازی را توسط ورزشکاران با فرض این­که درک بهتری از کاربرد تصویرسازی دارند مورد بررسی قرار داده­اند که منجر به روش­های مداخله­ای مؤثّرتر گردیده است (بار و هال^[18] 1992؛ راجرز^[19]و بار،1990؛ سالمون^[20] و همکاران، 1994؛ وایت و هاردی^[21]، 1998). مانروئه و همکاران (2000) پیشنهاد کرده­اند که انجام تحقیقات گسترده روی استفاده از تصویرسازی می­تواند حول چند پرسش سازمان­دهی شود: 1) کجا ورزشکاران از تصویرسازی استفاده کنند (یعنی محل تصویرسازی). 2) چه­موقع از تصویرسازی استفاده نمایند (یعنی چارچوب زمانی). 3) چه چیزی آن­ها تصویرسازی نمایند (یعنی محتوای تصویرسازی). 4) چرا از تصویرسازی استفاده نمایند (یعنی کارکرد تصویرسازی) (جنیفر و کومینگ، 2002). در مورد محتوای تصویرسازی رویکردهای مختلفی وجود دارد، که یکی از این رویکردها، روی کیفیّت اطلاعات حسی در طول تصویرسازی تمرکز کرده است. در همین ارتباط کالیاری پدی (2008) روی نقش تمرین ذهنی در افزایش فراگیری مهارت فورهند تنیس تحقیقی انجام داد، و به این نتیجه رسید که تصویرسازی، روی توجّه به مسیر حرکت راکت، مخصوصاً برای افراد مبتدی، مؤثّرتر از تصویرسازی روی توجّه به مسیر حرکت توپ می­باشد. حال با توجّه به اثرات سودمند نوع کانون توجّه بر اجرا و یادگیری که در اکثر تحقیقات به اثبات رسیده است، هم­چنین مشابه بودن کارکرد تمرین ذهنی و جسمانی این سؤال به ذهن می­رسد که آیا تصویرسازی کانون توجّه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف شناختی (ردیابی) مؤثّر است؟ یا به­عبارتی چه تفاوتی بین توجّه فرد تصویرساز به هدف (محرّک نوری) و حرکت دست در اجرا و یادگیری تکلیف ردیابی وجود دارد؟

ضرورت و اهميّت اجراي تحقيق

علم تمرین و آماده­سازی ورزشکاران از علوم متنوع و مختلفی بهره می­گیرد و مربی­گری بر اساس اصول علمی در چند سال گذشته مقبولیّت فزآینده­ای را کسب کرده است. کاربرد اصول و یافته­های روان­شناسی برای بهبود و توسعۀ اجرای مهارت­های ورزشی مورد تأکید بسیار زیادی قرار گرفته است (سهرابی، 1383). پژوهش حاضر که به مقایسۀ اثر تصویرسازی کانون توجّه بیرونی و درونی بر اجرا و یادگیری يك تکلیف ردیابی می­پردازد، از لحاظ علمی و کاربردی حائز اهمّیت می­باشد، و با توجّه به این­که هم توجّه و هم تصویرسازی ذهنی به­عنوان دو عامل مهم در بهبود اجرا و یادگیری محسوب می­شوند، و هم­چنین به­دلیل این­که، تمرینات ذهنی دارای ویژگی­های بارزی از جمله، بی­خطر بودن، بی­هزینه بودن، عدم نیاز به تجهیزات و مربی، عدم بروز خستگی و غیره دارد، بنابراین با توصیه به ورزشکاران به استفاده از تمرینات ذهنی، می­توان در هزینه­ها، تسهیلات، نیروی انسانی و غیره صرفه­جویی نمود. در نتیجه، این شیوه تمرینی جهت یادگیری سریع مهارت­های جدید، افزایش اعتماد به­نفس و کنترل اضطراب و استرس بسیار اهمّیت دارد.

محقّق در این پژوهش در نظر دارد که اثر تمرین ذهنی و کانون توجّه را تواماً بر روی اجراي يك تكليف رديابي در دانشجویان دختر رشتۀ تربیت بدنی بررسی کرده و این مسئله را به اثبات برساند که اگر توجّه بیرونی مؤثرتر و کاراتر از توجّه درونی است، آیا اگر تصویرسازی ذهنی کانون توجّه توسط آزمودنی­ها اجرا شود، باز هم این برتری به اثبات خواهد رسید و آیا موجب بهبود اجرا و اجرای یادگیرنده­ها خواهد شد. لذا ضرورت انجام تحقیق حاضر در راستای تحقیقات ناکافی که در این زمینه، صورت گرفته، می­باشد و از این جهت بررسی آن احساس می شود، زیرا این امر دارای کاربرد­های آموزشی مفیدی بوده و نتایج این تحقیق برای مربیان و ورزشکاران به­ویژه ورزشکاران رشته­های حرکتی ظریف از جمله تیراندازی، تنیس روی میز، دارت و غیره بسیار مفید و ارزشمند خواهد بود و این افراد می­توانند اثرات مضاعف آن­را بر اجرا و یادگیری مهارت­های ورزشی مشاهده نمایند. هم­چنین با توجّه به این­که تمامی تحقیقاتی که در داخل و خارج کشور صورت گرفته، اکثراً به­طور جداگانه تصویرسازی و کانون توجّه درونی و بیرونی را مورد تحقیق و بررسی قرار داده­اند، لذا بررسی پژوهش حاضر از جایگاه ویژه­ای برخوردار بوده، تا بتوان نتایج آن­را در نهایت به شرایط واقعی و میدانی نیز تعمیم داد. بنابراین یکی از مهم­ترین ویژگی این پژوهش، نو و بدیع بودن آن می­باشد. به­طور کلّی، به­دلیل اهمّیت و نقش بسیار مهم تصویرسازی و کانون توجّه بر بهبود اجرا و یادگیری ورزشکاران و هم­چنین به­دلیل کمبود مطالعات صورت گرفته در این زمینه، محقق را بر آن داشت تا به بررسی این پژوهش بپردازد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

اهداف تحقيق

الف) هدف كلّي:‌

• هدف کلّی تحقیق حاضر، مقایسۀ اثر تصویرسازی کانون توجّه درونی و بیرونی بر اجرا و یادگیری یک تکلیف ردیابی می­باشد.

ب) اهداف اختصاصي:

• تعيين تأثیر تصویرسازی توجّه درونی بر اجرای تکلیف ردیابی

• تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه درونی بر یادگیری تکلیف ردیابی
• تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه بیرونی بر اجرای تکلیف ردیابی
• تعیین تأثیر تصویرسازی توجّه بیرونی بر یادگیری تکلیف ردیابی
• مقایسۀ عملکرد گروه­ها در اجرای تکلیف ردیابی
• مقایسۀ یادداری گروه­ها در تکلیف ردیابی

فرضيه‌هاي تحقيق

1. تصویرسازی توجّه درونی بر اجرای تکلیف ردیابی تأثیر دارد.
2. تصویرسازی توجّه درونی بر یادگیری تکلیف ردیابی تأثیر دارد.
3. تصویرسازی توجّه بیرونی بر اجرای تکلیف ردیابی تأثیر دارد.
4. تصویرسازی توجّه بیرونی بر یادگیری تکلیف ردیابی تأثیر دارد.
5. بین عملکرد گروه­ها در تکلیف ردیابی تفاوت وجود دارد.
6. بین یادداری گروه­ها در تکلیف ردیابی تفاوت وجود دارد.

 

 

 

 

محدوديت‌هاي تحقيق

محدوديت‌هاي قابل كنترل

1. انتخاب دانشجوی دختر تربیت بدنی در دامنه سنی 25-18 سال
2. انتخاب افراد راست دست به­عنوان آزمودنی
3. انتخاب یک تکلیف ردیابی که ماهیّت آن، کوتاه زمان است.
4. اختصاص تنها یک کوشش 120 ثانیه­ای به­منظور آشنایی با نحوۀ اجرای تکلیف مورد­نظر برای کلیۀ آزمودنی­ها

محدوديت‌هاي غیر قابل کنترل

1. عدم آگاهی محقق از میزان علاقه شرکت­کنندگان برای شرکت در آزمون
2. عدم اطمینان محقّق از این­که شرکت­کنندگان در شرایط بدون دستورالعمل توجّه، به چیز دیگری توجّه داشتند یا خیر. البته کنترل لازم در حدّ توصیه­های مربوط انجام گرفت.
3. عدم آگاهی محقق از الگوی تغذیه، وضعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و بهداشتی و میزان هوش شرکت­کنندگان

تعاريف مفهومي و عملياتي

• تصويرسازي ذهني:عبارتست از ” تجربه هوشيار با استفاده از تمام حواس براي ايجاد يا بازآفريني يك تجربه در ذهن“ (والی و گرینلیف^[22] 1998). در این تحقیق تصویرسازی عبارت از تجسّم اجرای تکلیف ردیابی یک هدف نوری در ذهن، به مدت 120 ثانیه مي­باشد.
• کانون توجّه:هدایت توجّه به جنبه­ها یا نشانه­های ویژه در موقعیّت اجرا که با نگه داشتن خواست­های توجّه در محدوده ظرفیت، اجرا را بهتر می­کند (مگیل^[23]، 1998). در این تحقیق هدایت توجّه فرد از طریق تصویرسازی ذهنی به محرّک ­های مربوط مي­باشد.
• توجّه: درگیری هوشیار و ناهوشیار در فعالیّت­های شناختی و یا حرکتی قبل، در حین و بعد از اجرای مهارت­ها (مگیل، 1998). در این تحقیق منظور از توجّه، چشم­پوشی از محرّک ­های نامربوط و اضافی در ذهن و انتخاب یک محرّک (هدف نوری یا نوک انگشت دست عمل­کننده) مي­باشد.
• دستورالعمل کانون توجّه درونی: نوعی دستورالعمل که توجّه اجراکننده را به­سمت شکل حرکت یا اندام­های اجراکننده معطوف می­کند (وولف، 2002). در این تحقیق تصویرسازی توجّه به نوک انگشت دست راست مورد نظر بوده است.
• دستورالعمل کانون توجّه بیرونی:نوعی دستورالعمل آموزشی که توجّه اجراکننده را به سوی نتایج حرکت یا اثرات حرکت انجام گرفته، معطوف می­کند (وولف، 2002). در این تحقیق تصویرسازی توجّه به حرکت هدف نوری، مورد نظر بوده است.
• تکلیف ردیابی^[24]: تکلیفی که در آن اجراکننده، حرکت یک شیء را دنبال می­نماید. در این تحقیق، آزمودنی یک هدف نوری متحرّک را در صفحه رایانه با سرعت 40 دور در دقیقه در ذهن خود تعقیب نموده است.
• آزمون يـادداري^[25]: روشي است كـه بـراي تعيـين ميزان وقوع يادگيري استفاده مي‌شود. در اين پژوهش، ميزان حفظ اطلاعات دريافتي توسط فرد در طول 120 ثانیه و آزمون 40 دور در دقيقه در پس آزمون (يادداري فوري) و 72 ساعت بعد (يادداري تأخيري) پس از آخرين جلسه تمرين مورد اندازه­گیری قرار گرفت.
• دستگاه تعقيب سنج چرخان^[26]:­ دستگاهي است كه براي سنجش هماهنگي چشم و دست مورد استفاده قرار می­‌گيرد. اين دستگاه با الگوبرداري از روي مشابه خارجي آن، ­كه توسط شركت لافايت ساخته شده است، طراحي گرديده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در ايـن فصـل، ابتدا مبانی نظری مرتبط با کانون توجّه و سپس تصويرسازي ذهني را مورد بررسی قرار می­دهیم. در زمینۀ اثرگذاری کانون توجّه بر یادگیری و اجرا، مدارک علمی بی­شماری در دسترس محقّقین قرار دارد و با توجّه به این­که در زمینۀ تصويرسازي ذهني نیز تحقيقات زيادي صورت گرفته، كـه اكثـر ايـن تحقيقـات تـأثيـر مثبت آن­را در فـراگيري مهارت‌هاي حركتي به اثبات رسانده­اند (فلتز و لندرز^[27]، 1983). به همين لحاظ در ادامه، مجمـوعة تحقيـقـات کانون توجّه و تصویرسازی و ترکیب این دو را مورد بررسی قرار می دهیم.

تعریف توجّه

سال­هاست که موضوع توجّه و نقش آن در اجرا و یادگیری انسان، توسط بسیاری از محقّقین رفتار حرکتی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ویلیام جیمز (1890) یکی از نخستین روان­شناسان آمریکایی، توجّه را چنین تعریف کرد: انتخاب ذهنی چیزی در شکلی روشن و واضح از میان اشیاء یا زنجیره­ای از افکار ممکن. و این ایجاب می­کند که برای برخورد مؤثرتر با برخی چیزها، از چیزهای دیگر صرف­نظر کرد. اگرچه از دورۀ جیمز تاکنون روان­شناسان به نحو وسیع­تری این موضوع را مورد تحقیق قرار داده­اند. امّا توجّه، هنوز به­عنوان فرآیندی تلقی می­شود که انتخاب محرّک­های مربوط از محیط (درونی، بیرونی) را تسهیل کرده و محرّک­های دیگر را نادیده می­گیرد و منجر به پاسخ به محرّک­های مربوط، می گردد. از آن­جا که توجّه، فرآیندی فعّال و جهت­دار است که حتّی بعد از این­که پاسخی به محرّک داده شود، ادامه می­یابد (مرتضوی، 1378). وقتی­که واژه توجّه در متون مربوط به اجرای انسان به­کار می­رود، به درگیری در فعالیّت­های ادراکی، شناختی و حرکتی اجرای مهارت­ها اشاره می­نماید. ممکن است که این فعالیّت­ها، هوشیارانه یا به صورت ناهوشیار انجام شوند، برای مثال، کشف اطّلاعات در محیط، فعالیّتی است که به توجّه نیاز دارد. ما برای کشف ویژگی­هایی که در تعیین مهارت و چگونگی اجرای آن به ما کمک می­کنند، به مشاهده و توجّه به محیطی که در آن حرکت می­کنیم، می­پردازیم (مگیل، 1993). به ­طور کلّی

[1]- Psychology

[2]- Attention

[3]- Mental Imagery

[4] James -

[5] - Orlik

Focus Plans-[6]

 

[7] Attentional Focus -

[8] -Internal and External Focus Of Attention

[9]- Singer

[10]- Cauraugh & Lidor

[11]- Prinz & Wulf

[12]- & Lauterbac Toole

[13]- Mc Nevin

[14] - Toole

[15] - Al Abood

[16]- Emanuel

[17] - Dennis

[18]- Hall & Bar

[19] - Rodgers

[20] Salmon -

[21] Hardy & White -

[22]- Greenleaf & Vealey

[23] - Magil

[24]- Retention

[25] - Rotary Pursuit

[26]- Lafayette

1-& Landers Feltz

 

 

 شامل ورد 90 ص