تحقیق دانشجویی

"بررسي انسان شناختي خانواده و ميزان تأثير محيط زندگي بر آن"

(مطالعه موردي صادقيه تهران)

 

 

 

فهرست

 

عنوان

چكيده

فصل اول : طرح تحقيق

1-1- طرح مسئله

2-1- ضرورت و اهميت تحقيق

3-1- اهداف تحقيق

4-1- سؤالات تحقيق

5-1- مدل تحقيق

6-1- روش تحقيق

7-1- مشكلات تحقيق

8-1- پيشينه تحقيق

9-1- تعاريف و اصطلاحات تحقيق

10-1- چارچوب نظري

فصل دوم : معرفي صادقيه (آريا شهر)

1-2- بررسي موقعيت جغرافيايي

2-2- معرفي صادقيه با توجه به نقشه اجتماعي......................

3-2- زبان،‌مذهب و قوميت ساكنان

4-2- بررسي وضعيت اقتصادي ساكنين

5-2- وضعيت مهاجرت

6-2- رويدادها و وقايع مهم در صادقيه

7-2- مراكز خريد و تجاري صادقيه

8-2- مسيرهاي منتج به صادقيه

فصل سوم : خانواده

1-3- تاريخچه تحول سبك خانواده در ايران..........................

2-3- چارچوب مفهومي مطالعه خانواده

3-3- روابط خانواده و جامعه

4-3- سبك زندگي خانواده هاي ساكن در صادقيه....................

5-3- انواع خانواده

6-3- كاركردهاي خانواده

7-3- اجتماعي كردن در خانواده

8-3- تهديدها براي خانوادة امروزي

9-3- عوامل فراري دادن اعضاء از كانون خانواده

10-3- از هم گسيختگي خانواده

11-3- تأثير محيط زندگي بر خانواده

12-3- تأثير شرايط و اعضاي خانواده بر زندگي خانوادگي

13-3- تأثير محيط كار بر خانواده

14-3- اشتغال زنان و خانواده

15-3- آموزش و پرورش و خانواده

16-3- رسانه، تكنولوژي و تأثير آن بر خانواده

فصل چهارم: انحرافات اجتماعي در صادقيه

1-4- مقدمه اي بر انحراف اجتماعي

2-4- تأثير خانواده بر انحرافات اجتماعي............................

3-4- تأثير رسانه بر انحرافات اجتماعي

4-4- ادغام اجتماعي و تمايل به مثل ديگران شدن

5-4- بزهكاري

6-4- جوان

7-4-برقراري ارتباط ميان دو جنس در آرياشهر

8-4- رشد اخلاقي

9-4- بيماري رواني

10-4- نابرابري اجتماعي

11-4- مواد مخدر

12-4- انواع مواد مخدر

13-4- حالت هاي عمومي نشئه گي مواد

14-4- تأثير مواد مخدر بر روي زندگي خانواده ها

15-4- ارتباط ميان خانواده و اعتياد

16-4- نگرش هاي گوناگون به مواد،از ديدگاه انسان شناسي

17-4- نيروي انتظامي در صادقيه

فصل پنجم : نتيجه گيري و راهكارها

منابع

ضمائم

- نمونه پرسشنامه

- مصاحبه ها

- نقشه ها

 

چكيده

آنچه كه گزارش حاضر بدان مي پردازد، بررسي تأثير محيط بر روي زندگي خانواده ها و پيامدهاي مثبت و منفي كه محيط اطراف خانواده ( از درون و بيرون خانواده) ميتواند بر زندگي خانواده ها ، به جا گذارد، مي باشد.

محيط زندگي خانواده ها، مي تواند نقش بسيار گسترده و اساسي در زندگي خانواده ها ايفا كند. اين محيط بسته به اينكه در كجاي شهر واقع شده باشد و داراي چه خصوصياتي باشد، ميزان دسترسي اش به مراكز فرهنگي و آموزشي، و ميزان امكانات تفريحي و مدني آن چقدر باشد، مي تواند آثار متفاوتي بر زندگي خانواده هاي ساكن در آن به جاي بگذارد.

در اين گزارش، تكيه اصلي بر منطقة صادقيه (آرياشهر) واقع شده است تا بيشتر نقش تجاري و تفريحي و به تبع آن، يك محيط شلوغ و پرهياهو، بر زندگي خانواده هاي ساكن در آن، همچنين سير و روند اين تأثيرات در زندگي آينده خانواده ها با توجه به شواهد و شرايط موجود، مورد بررسي قرار گيرد.

كليد واژگان :

آرياشهر – از هم گسيختگي خانواده – بازارهاي تجاري – خانواده – صادقيه – فرزندان – محيط زندگي

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول

طرح تحقيق

 

1-1- طرح مسئله :

مسئله اي كه گزارش حاضر به دنبال پاسخگويي به آن است، تأثيرات گوناگوني است كه محيط اطراف زندگي خانواده ها (محيط فيزيكي و رواني) ، بر روي روند و شكل زندگي آنها مي‌گذارد، است.

و اينكه آيا محيط ميتواند نقش تعيين كننده در سرنوشت و سير زندگي خانواده ها داشته باشد، يا خير.

همچنين ميزان دخالت تأثيرات بخشي از محيط بر روي رفتار و افكار و عقايد افراد ساكن در منطقة آرياشهر، مورد نظر بوده است.

با توجه به بار تجاري و تفريحي منطقة آرياشهر و به دنبال آن شلوغي و ميزان بالاي رفت و آمدها به اين منطقه، اين مسئله نيز به ذهن خطور مي كند كه زندگي خانواده هاي ساكن در اين منطقه به كجا خواهد رسيد؟ و آيا مشكلات گوناگوني كه در زندگي ساكنان صادقيه به چشم مي خورد، ناشي از سبك محيط پيرامون آنها است يا خير.

 

2-1- ضرورت و اهميت تحقيق :

امروزه سازمان هاي جهاني مانند سازمان ملل، يونسكو و يا بسياري از شوراها و انجمن هايي كه در كشورها، در سطح ملي فعاليت مي كنند، به موضوع خانواده ، توجه ويژه اي نشان مي‌دهند و توصيه مي كنند كه دربارة اهميت نهاد خانواده، آگاهي بيشتري به مردم داده شود.

ثبات بخشيدن به جامعه، يعني مستقر كردن آن بر پايه نهادهاي مستمر. و خانواده نيز، مهمترين نهاد تشكيل دهندة جامعه است. هنجارهايي مثل نهاد خانواده، براي تمام افراد جامعه معتبر شمرده مي شوند، زيرا هر فرد به خانواده اي تعلق دارد.

"زندگي خانوادگي ، كليد فهم جامعة انساني است و درك زندگي خانوادگي، كليد پيشرفت جامعه و ايجاد جهاني شايسته و عادلانه و ضامن آينده اي مطمئن تر و ايمن تر است." (درآمدي بر مطالعات خانواده ، جان برناردز، صفحه 55 ).

با انجام مطالعات درباره خانواده، مي توان خانواده ها را تقويت و توانمند ساخته و آنها را قادر سازيم تا چيزهاي خوب را حفظ كنند. از آنجا كه منطقة آرياشهر از حالت مسكوني، تبديل به منطقه اي تجاري – تفريحي شده است، و با توجه به اهميت خانواده براي جامعه، به نظر مي رسد بررسي اوضاع خانواده هاي ساكن در آن و همچنين بررسي تأثير و پيامدهاي گوناگون اين منطقه بر زندگي خانواده هاي ساكن در آرياشهر، دور از اهميت نباشد.

3-1- اهداف تحقيق :

از مهمترين اهداف مطالعة انسان شناختي خانواده هاي منطقة صادقيه، عبارت است از:

1- تصويربرداري از شرايط عمومي فرهنگ خانوادة شهري، به خصوص خانواده هاي ساكن در تهران

2- بررسي نقش و ميزان تأثير محيط اطراف خانواده ها (محيط فيزيكي و جو رواني) بر زندگي آنها.

3- فراهم كردن اطلاعات پايه اي براي بررسي ها و تصميم گيري هاي بعدي.

اين مطالعه درصدد توصيف و تاحدودي تبيين وضع فرهنگي و اجتماعي خانواده هاي آرياشهر است و گزارش نگرش ها، باورها و فراهم كردن اطلاعات پايه اي به نحوي كه در بررسي هاي بعدي نيز قابل استفاده باشد.

همچنين اين تحقيق به دنبال يافتن پاسخ براي سؤالات گوناگوني است كه در بخش پرسش هاي تحقيق، آورده شده اند. از جمله يافتن راهكارهايي براي بهبود اوضاع زندگي خانواده‌ها و جلوگيري از فروپاشي كانون خانواده ها در تمامي مناطق، به خصوص منطقة آرياشهر است.

4-1- سؤالات تحقيق :

پرسش اساسي و كلي پژوهش حاضر، ميزان تأثير محيط پيرامون خانواده ها بر شيوه و سبك زندگي آنها است.

اما به طور جزئي تر، اين گزارش در پي پاسخگويي به اين سؤالات است :

1.شهرت منطقة صادقيه به چيست ؟ و چرا؟

2. آيا خانواده هاي ساكن در اين منطقه، از محيط زندگي اشان راضي هستند؟

3.آيا بعد تجاري و تفريحي منطقه صادقيه بر زندگي خانواده هاي ساكن در آن سايه انداخته است؟

4. آيا خانواده ها از نحوة زندگي شان و شرايط جوي موجود در خانواده‌شان راضي هستند؟

5. مشكلات اساسي خانواده هاي ساكن در آرياشهر چه چيزهايي است؟

6. آرياشهر و شرايط و جو موجود در آن، چه تأثيراتي بر روي زندگي خانواده هاي ساكن در آن گذاشته است؟

7. دليل شلوغي و حجم بالاي ترافيك و رفت و آمد در آرياشهر چيست؟

8.پيامدهاي شرايط كنوني صادقيه بر خانواده هاي ساكن در آن، بيشتر مثبت است يا منفي؟

9.زندگي آينده خانواده هاي ساكن در آرياشهر، به چه صورتي درخواهد آمد؟

10.نقش رسانه هاي جمعي بر زندگي خانواده ها، به چه ميزان است؟

11- آيا ما شاهد نوعي از هم گسيختگي در ميان خانواده هاي ساكن در آرياشهر هستيم يا خير؟

12- چگونه مي توان به بهبود زندگي خانواده ها ، كمك كرد؟

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-1- مدل تحقيق :

طبق اصول تحقيق كيفي،‌مراحل تحقيق گزارش حاضر بدين ترتيب بوده است:

 

پرسش كلي تحقيق

انتخاب ميدان تحقيق (مكان مرتبط با موضوع)

جمع آوري داده ها مرتبط

تفسير داده ها

كارنظري (تعيين سؤالات تحقيق به طور جزئي)

شرح و گزارش يافته ها

نتيجه گيري

 

 

6-1- روش تحقيق :

درك خانواده به مقولة يك نهاد، احتياج به درك عيني و غيرفردي آن دارد يعني لازم است تا خانواده را در بنيان هاي فرهنگي و اجتماعي، مورد بررسي قرار داد. براي بازتاب پيچيدة زندگي خانوادگي ، نياز به يك رويكرد جامع است تا شامل همه طيف مسائل اجتماعي، اقتصادي، محيطي ، سياسي ، نهادي و غيره باشد.

به همين منظور در اين گزارش، از روش هاي عملي و ميداني انسان شناسي، از جمله مصاحبه هاي عميق به صورت فردي و گروهي، مشاهدة مشاركتي، استفاده از عكس و فيلم، ضبط صدا، و نيز منابع مكتوب استفاده شده است.

مصاحبه هاي عميق، با ساكنان، كسبه، خادم مسجد، امام جعفرصادق (تنها مسجد اين منطقه) و برخي افراد مهاجر و مهاجمان به آرياشهر، صورت گرفته است. اين مصاحبه ها به صورت فردي و گروهي انجام شده است و به منظور مطمئن ساختن مردم از كنترل بيشتر بر آينده شان و اطمينان به زندگي و معيشت آتيه شان، در ابتداي مصاحبه، شرحي كلي از اهداف تحقيق به آنها داده شد، تا بدين ترتيب اعتماد بيشتري به گفته هاي مردم محلي و تفسير صحبت هاي آنها و در نهايت نتيجه گيري و تصميم گيري بر اولويت هاي آنها، حاصل شود. اين امر نيز خود به دست يافتن به يك نگرش جامع، بسيار كمك مي كند.

روش مشاهدة مشاركتي نيز در جمع آوري بخش عمده اي از يافته هاي تحقيق، مورد استفاده واقع شده است. مشاهدة اين منطقه در ساعات مختلف شبانه روز، و در ايام گوناگون تعطيل و اداري، با در نظر گرفتن شرايط منطقه (زمان قطع برق، ساعات ترافيك سنگين و ...) صورت گرفته است.

عكس ها و فيلم هاي مربوط به حوادث گوناگون در آرياشهر، از جمله چهارشنبه سوري‌ها، و درگيري هاي نيروي انتظامي با مردم در اين منطقه ، همچنين بررسي و تفسير عكس هاي گوناگون از نوع ساختمان ها و منازل مسكوني، پوشش افراد، اماكن مدني و فرهنگي، بازارچه هاي موجود در اين منطقه و ... نيز در جمع آوري يافته هاي تحقيق بسيار مؤثر واقع شد.

استفاده از اسناد و منابع مكتوب در شناسايي بنيان هاي اصلي خانواده و ابعاد گوناگون آن، همچنين اطلاعات مربوط به خانواده نيز از روش هاي ديگر مورد استفاده در اين تحقيق بوده‌اند.

7-1- مشكلات تحقيق :

از جمله مهمترين مشكلات تحقيق در زمينة مطالعات خانواده ، حريمي بودن و در اكثر موارد محرمانه بودن اطلاعات مربوط به خانواده است. در خانواده، با ارزش ها و اذهان سر و كار داريم، بنابراين دستيابي به اطلاعاتي دقيق، جامع و مطمئن دربارة خانواده ها كار بسيار مشكلي است. و اين امر تنها در صورت اطمينان كامل افراد، در اختيار محقق گذاشته مي‌شود.

از جمله مشكلات ديگر، كمبود داده هاي دقيق و علمي دربارة خانواده ها، به خصوص خانوادة ايراني است. در اين ميان پايان نامه هاي اندكي نيز حوزة مطالعاتي خود را خانواده و چارچوب هاي حفظ و بررسي آن قرار داده اند. تنها شمار كمي از پايان نامه ها،‌ مربوط به مطالعات خانواده موجود است كه بيشتر در مورد آداب و آيين هاي زندگي خانوادگي در مناطق مختلف ايران صورت گرفته است.

8-1- پيشينة تحقيق :

پيشينة تحقيق ، در واقع همان ادبيات تحقيق است. به طور كلي مطالعاتي كه در زمينة خانواده انجام شده است را به سه دسته مي توان تقسيم كرد:

دسته اول شامل تحقيقات تجربي است كه بدون توجه به وضعيت خانواده، از حيث نظري ، انجام شده اند.

دسته دوم، شامل آثاري است كه جنبة نظري در آنها بيشتر مورد توجه بوده است. در واقع تدوين يا توسعة يك نظريه را در مورد خانواده بررسي نموده اند.

دسته سوم آثاري هستند كه شامل نتايج تحقيقات تجربي و نظري در مورد خانواده است. اما متأسفانه اينگونه مطالعات بسيار محدود و كم، به خصوص در مورد خانواده هاي ايراني انجام شده است. مانند تحقيقات لوي استروس دربارة نظام خانواده.

آثار نظري در مورد خانواده نيز بيشتر مبتني بر دو ديدگاه است :

الف – ديدگاهي كه خانواده را به عنوان يك نهاد بررسي مي كند.

ب – ديدگاهي كه خانواده را به عنوان يك گروه يا يك پاره نظام مورد بررسي قرار ميدهد.

ادبيات تحقيق دربارة خانواده و به صورت مكتوب ، در دوسته پايان نامه ها و كتابها قابل بررسي است. اما متأسفانه كتاب ها بيشتر با رويكردي جامعه شناختي،‌و پايان نامه ها نيز اكثراً به مراسم و آداب و آيين در خانواده ها پرداخته اند. و خانواده به منزلة يك نهاد يا خرده فرهنگ و خرده نظام كمتر مورد بررسي قرار گرفته است.

به طور كلي مي توان گفت مهمترين تغييري كه در روش مطالعه خانواده چه در غرب و چه در شرق رخ داده است، بررسي اين نهاد در محيط فرهنگي و زيستي جوامع مختلف و روابط آن با ساير نهادهاي اجتماعي است و نه به عنوان يك نهاد تك افتاده و چنانچه كه در گذشته در آثار كساني چون مارگارت ميد، ويليام گود و ... مرسوم و مشهود است.

 

9-1- تعاريف و اصطلاحات تحقيق :

خانواده : خانواده را در دو مفهوم اعم و اخص بايد تعريف نمود. مفهوم اعم آن شامل گروه‌ها و اجتماعات و گاه تجمعاتي گسترده تر است كه لزوماً بين آنها روابط خويشاوندي برقرار نمي‌باشد.

در مفهوم اخص، خانواده به گروهي از افراد اطلاق مي گردد كه در كنار هم زندگي نموده و روابط خويشاوندي و يا وابستگي هاي معيني را بين خود برقرار مي دارند كه در جوامع امروزي، پدر، مادر و فرزندان، آن را شامل مي شود. (در جامعه شناسي خانواده ايراني، صفحه 6) همچنين بايد در نظر داشت خانواده در گذشته به نوعي سازمان اقتصادي به شمار مي رفته است.

برگس و لاك، در كتاب خانواده در سال 1953 ، خانواده را اينچنين تعريف مي كنند:

“خانواده گروهي است متشكل از افرادي كه از طريق پيوند زناشويي ، همخوني، و يا پذيرش (به عنوان ) با يكديگر به عنوان شوهر، زن، مادر، پدر، برادر و خواهر در ارتباط متقابلند و فرهنگ مشتركي پديد آورده و در واحد خاصي زندگي مي كنند.

ازدواج : ازدواج نوعي ارتباط به شمار مي رود كه مالينوفسكي آن را قراردادي براي به وجود آوردن فرزندان و حفظ و نگاهداري آنان مي خواند. (همان صفحه 6)

نابساماني خانواده : جدا شدن خانواده از روابط و مناسبات كل جامعه نابساماني ناميده مي‌شود. (كونيگ)

صميميت در خانواده : مشخصة اساسي و غير قابل تفكيك خانواده صميميت است و همين صفت آن را از ساير گروههاي اجتماعي متمايز مي كند. اين حس به اعضاي خانواده كمك مي كند تا هم احساس ارزشمند بودن افراد در خانواده محفوظ بماند و هم نظام كلي گروه به فردگرايي بي رويه منجر نشود.

اجتماع خانوادگي : اجتماع خانوادگي ، تمام جوانب فعاليتهاي فردي از فعاليتهاي زيستي تا روان شناسي و فعاليتهاي روحي، و فعاليتهاي اقتصادي و حتي نظام هاي پيچيده معنوي را در بر مي گيرد.

از هم گسيختگي خانواده : در هم ريختگي و از هم گسيختگي خانواده، به معناي تمايل آن به جدا شدن از كل جامعه است. يعني در هم ريختگي ساخت خانواده موجود.

فرهنگ عمومي : فرهنگ عمومي قلمروي است سيال و در حال تغيير. آنچه به عنوان افكار عمومي شناخته مي شود، بخشي از فرهنگ عمومي است كه در جوامع جديد با سرعت زيادي تغيير مي كند و به حوزه عرفي آن تعلق دارد.

همچنين آنچه به عنوان مد، خصوصاً در پوشش و آرايش شناخته مي شود،‌بخشي از حوزه عرفي فرهنگ عمومي است. براين اساس مي توان تصور نمود كه ارزشها، عقايد و هنجارهايي از حوزه فرهنگ عمومي خارج مي شوند و به صورت فرهنگي رسمي در مي‌آيند و متقابلاً نيز عقايدي از سوي نخبگان فكري يا سياستمداران ارائه شده و به تدريج جزء فرهنگ عمومي مي شود.

فرهنگ : فرهنگ زنده يا يك خاصيت و سه صفت شناخته مي شود. خاصيتش توانايي جذب و دفع است. يعني آنچه را كه براي زندگي خود لازم مي بيند، از فرهنگهاي ديگر مي گيرد و آنچه را كه زايد مي داند، دفع مي كند.

صفات فرهنگ به اين ترتيب است:

 

 

 

شامل ورد 131ص