عنوان تحقيق:

علل گرايش جوانان به مصرف مواد مخدر

 

 

فهرست عناوين

- چکیده

- مقدمه

فصل اول

- بيان مسئله

- اهميت و ضرورت مسئله تحقيق

- اهداف تحقيق

فصل دوم

- پيشينة تاريخي تحقيق

- ديدگاه‌هاي‌ نظري تحقيق

- تاريخ ادبيات تحقيق

- تاريخچة مواد مخدر در جهان و ايران

- آنچه در مورد اعتياد و مواد مخدر بايد بدانيم؟

- شناخت شخصيت و طرز رفتار معتادين

- مشخصه‌هاي اعتياد

- مراحل اعتياد

- آيا اعتياد يك نوع بيماري است؟!

- چارچوب تئوريك تحقيق

- متغيرهاي مستقل وابسته

- ارائه فرضيه‌هاي تحقيق

- شاخص و معرف سازي

- تعريف نظري و عملياتي متغيرها و شاخص‌ها

فصل سوم

- روش شناختي تحقيق

- حجم نمونه و جامعة آماري

فصل چهارم

- تجزيه و تحليل توصيفي و استنباطي داده‌ها

- نتيجه‌گيري و خلاصه‌ي يافته‌ها

- پيشنهادات تحقيق

- محدوديت‌ها تحقيق

فصل پيوست‌ها

- پرسشنامه

- جدول كدنامه

- منابع

 

 

 

چكيده

اين تحقيق، پژوهشي است پيرامون علل گرايش جوانان به مصرف مواد مخدر در اين تحقيق جامعه آماري خود را با حجم نمونه 100 نفر و از ميان معتادين مراجعه كننده به ستاد هماهنگي و توانبخشي سازمان بهزيستي (مركز شهيد اشرفي اصفهاني) برگزيده‌ايم.

در اين تحقيق، 6 فرضيه مطرح و مورد بررسي قرار گرفت، كه در نهايت تمامي فرضيه‌هاي ما مورد تأييد قرار گرفت. به عبارت ديگر رابطة معناداري ميان فرضيه‌هاي مطرح شده و علل گرايش جوانان به مواد مخدر وجود دارد.

روش تحقيق مورد استفاده براي دست‌يابي به نتيجه، روش پيمايشي است كه البته در ضمن از دو تكنيك، روش كتابخانه‌اي و نيز پرسشنامه‌اي براي جمع‌آوري اطلاعات سود جسته‌ايم.

در پژوهش انجام شده سعي شد كه نگاهي هر چند گذرا و سطحي به تعريف اعتياد، مشخصه‌هاي اعتياد مراحل اعتياد، شناخت شخصيت معتادين، تاريخچة مواد مخدر در جهان و ايران و … داشته باشيم. در انتهاي تحقيق نيز پيشنهادات تحقيق را ارائه نموديم تا بلكه در آينده محدوديتهاي تحقيقي مانند آنچه كه در تحقيق فوق صورت گرفته از ميان برداشته شود.

مقدمه

زندگي اجتماعي انسان تحت حاكميت قواعد و هنجارهاي اجتماعي است. اگر ما از قواعدي كه انواع رفتار را در زمينه‌هاي معيني به عنوان رفتارهاي مناسب و رفتارهاي ديگري را به عنوان رفتارهاي نامناسب تعريف مي‌كنند، پيروي نمي‌كرديم، فعاليتهايمان دستخوش هرج و مرج مي‌گرديد.

از سوي ديگر زندگي اجتماعي انسان با پديده‌هاي اجتماعي نمود مي‌يابد. پديده‌هاي اجتماعي در واقع واقعيت‌هايي هستند كه جزء ذاتي زندگي اجتماعي بشر مي‌باشند. حال اگر برخي از اين پديده‌ها در وضعيتي قرار گيرند كه از سوي جامعه، منفي تلقي شوند، ممكن است كه در حيات مطلوب اجتماعي اثر نامناسب گذارده و يا آن را تهديد نمايند. اما بايد دانست كه تلقي منفي از يك پديده اجتماعي در همه جوامع يكسان نيست و شايد معدودي از اين پديده‌ها را بتوان يافت كه وجود آنها در تمام يا اغلب جوامع همراه با تلقي منفي باشد. همچنين در يك جامعه خاص نيز تشخيص مثبت يا منفي بودن يك پديده در ميان گروه‌ها يا افراد مختلف، لزوماً يكسان نمي‌باشد. در اين ميان تلقي رهبران سياسي جامعه، فراتر از يك تلقي فردي بوده و به مقدار زيادي در روند حيات جامعه تأثير دارد.

اعتياد به مواد مخدر يكي از مسائل مبتلا به امروز جهان است. پديده‌اي است كه بيش از پيش نسل امروز و فردا را تهديد به نابودي مي‌كند و اين امر تقريباً درد جديدي است، روزي نيست كه سمينارها و كنفرانس‌هايي با شركت عده‌اي صاحب نظران دنيا در زمينه‌هاي جرم شناسي، روان شناسي، جامعه شناسي و… تشكيل نگردد و در پي از بين بردن اين درد بي‌درمان نباشند. ولي از آنجا كه در فكر شناخت زمينه‌هاي اعتياد بر نمي‌آيند غالباً طرق درمان پيشنهادي آنان نيز چاره درد نمي‌كند. اين است كه مي‌بينيم هر روز بر تعداد معتادين چه در ايران و چه در جهان افزوده مي‌گردد.

بيان مسئله

مصرف مواد مخدر همچون خشخاش، هروئين، ترياك، ماري جوانا و … تا حدودي بهتر از ديگر انواع انحرافات نشان مي‌دهد كه تا چه حدي هر جامعه، برحسب زمان، مكان، جنس، سن، قوم، قبيله و طبقه مسائل جامعوي را تعريف و ارزش‌گذاري مي‌كند.

امروزه مصرف اين مواد و امثال آن، آثار مخرب اعتياد و قاچاق انواع مواد مخدر بر ساختار سياسي، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي جوامع آسيب رسانده و نه تنها بصورت يك تهديد ملي بلكه فراتر از مرزهاي ملي بصورت يك مسئله پيچيده جهاني در آمده كه شعاع مضرات و اثرات زيانبار آن گريبان‌گير كشورهاي بي‌شماري شده است كه شدت و وسعت اين بحران كه از گذشته‌هاي دور بر جامعه جهاني ساير افكنده برحدي كه علاوه بر مسئوولين كشورهاي توجه بسياري از صاحبنظران و كارشناسان مسائل علوم اجتماعي را نيز به خود معطوف نموده و علي رغم رويكردهاي جامع و تمهيدات اتخاذ شده در حل و كاهش اين معضل در سطح ملي، منطقه‌اي و جهاني، هر روز عملاً شاهد وخامت بيشتر اوضاع و تشديد اين مسئله مهم مي‌باشيم.

اما اينكه چرا و چگونه اعتياد بر مواد مخدر به عنوان مسأله تلقي مي‌شود، بيشتر مربوط به نظر افراد و تجربه شخصي آنان است. چرا كه در سالهاي اخير تعداد فزاينده‌‌اي از مدم عام شهرها طرز تلقي بامدار او اغماضي را پذيرفته‌اند و معتقد شده‌اند كه اين قوانين هستند كه مواد مخدر را خطرناك جلوه مي‌دهند و در نتيجه مسائل مربوطه را نيز پديد مي‌آورند. با اين وجود در جامعه ما بسياري از مواد مسأله ساز تلقي مي‌شوند زيرا كه اغلب آنها، افراد را ناكار مي‌سازند و توانائي آنان را براي ساماندهي امور خويش، اداره زندگي شخصي و خانوادگي دچار اختلال مي‌كنند.

و اين مسئله بدان علت است كه با مصرف اين مواد، فرد معتاد حرمت ارزش هاي اخلاقي و جر هنجارهاي جامعوي را پاس ندارند و در نتيجه قوانين را زير پا گذارند و با پرخاش موجبات آزار ديگران را فراهم آورده و در نهايت دست بجرايم و جنايات آشكار يا پنهان مالي يا جاني بزنند.

اگر اين واقعيت را بپذيريم كه انسان موجودي است اجتماعي و ساخته پرداخته بنيادهاي فرهنگي، اقتصادي و روابط و مناسبات اجتماعي جامعه‌اي كه در آن پرورش يافته، پس ناچار بايد اين به اين حقيقت كه پديده‌هاي ناهنجاري همچون، دزدي، روسپيگري، اعتياد و … نيز ناشي از مناسبات و روابط حاكم در درون يك جامعه است. به اين ترتيب مشخص مي‌شود كه اعتياد نه يك بيماري شخصي. بلكه يك عارضه اجتماعي است. به عبارت ديگر بايد در كنار مسائل تاريخي و سياسي گرايش به اعتياد ـ كه البته از اهميت ويژه‌اي برخوردار است ـ به جنبه‌هاي اجتماعي و فرهنگي آن نيز توجه كافي مبذول نمائيم و ساده‌انگاري مسئله را تنها در روابط با معتاد و خصوصيات شخصي و رواني آن ملاحظه كنيم. چرا كه اعتياد يك مشكل اجتماعي است و بايد در عمق جامعه ريشه‌يابي شود.

معمولاً واكنش اجتماعي مردم در مورد مصرف مواد مخدر در طول قرون متفاوت بوده و متأسفانه بايد به اين حقيقت تلخ اعتراف نمود كه اعتياد را بيشتر يك مسئله شخصي و فردي مي‌دانند نه اجتماعي و اين در حالي است كه اعتياد يك مسئله اجتماعي است و نه شخصي. ما هنوز هم در دوره‌اي هستيم كه تصوير يك «معتاد محكوم است»، «مغعتاد مظنون است» و … در جامعه ما بدون اينكه بيان كرده باشند رواج دارد، تا شايد بتوان از شيوع آن جلوگيري كرد و اجراي قوانين را تشديد نمود اگر امروز، نسل جوان ديگر به شعارهاي ضد اعتياد اعتقادي ندارند بدين سبب است كه انواع جديد از مواد و فرا شدهاي مخدر در اختيار آنان قرار مي‌گيرد.

بنابراين مسئله گرايش جوانان به مواد مخدر از اين نظر اهميت دارد كه پاره‌اي از عوامل اقتصادي، اجتماعي، خانوادگي و فرهنگي، در زمينه‌هاي آماده فرد را به سمت اعتياد سوق مي‌دهند. به بيان ديگر «معتاد شدن» ارثي نيست بلكه مجموعه‌اي از شرايط فوق كه داراي ريشه‌هاي متفاوتي هستند، زمينه ساز اعتياد مي‌شوند. در هيچ موردي كنش اعتياد از نسل پيشين به نسل پسين به ميراث نمي‌رسد، بلكه تنها گرايش بدان است كه مي‌تواند جنبه ارثي داشته باشد. بدينسان است كه افراد تحت تأثير انگيزه‌هاي جرم زاي جامعه در معرض جرم قرار مي‌گيرند.

در نتيجه از آنجا كه شخصيت فرد معتاد محصول كاركردهاي زيستي ـ جامعوي است. اهميت طرخ و پرداختن به اين مسئله كه چرا جوانان به سمت اعتياد كشيده مي‌شوند و نقش عوامل اقتصادي و اجتماعي در اين ميان به روشني هويدا مي‌شود.

 

اهميت و ضرورت مسئله تحقيق

جامعه نسبت به مواد مخدر بسيار حساس است. بسياري از كشورهاي جهان آن رامسئله اجتماعي حادي به شمار مي آورند ومواد مخدر را بخصوص براي نسل جوان خطر اصلي مي دانند. چرا كه مواد مخدر بسان شمشير دو لبه اي عمل مي كند كه از يك طرف سودسرشار فراهم مي آورد و از سوي ديگر بر پيكرة اجتماع سم وارد مي كند و باعث از دست رفتن نيروي انساني و جمعيت فعال و كاهش توانايي هاي فكري و جسمي منابع انساني، طبيعي و مالي كه مي توانستند نقش و تأثير بسيار بسزايي در راه توسعه اقتصادي و اجتماعي و … ايفا كنند.

امروزه تجارت مواد مخدر بعد از قاچاق اسلحه بزرگترين و سودآورترين تجارت روي زمين است. «قاچاقچيان بين المللي مواد مخدر از طريق تجارت افيون در جهان سالانه مبلغ 500 ميليارد دلار سود به جيب استعمارگران سرازير مي كنند[1].» آمار و ارقام مربوط به اين تجارت مسموم در ايران نيز قابل توجه و تأمل است. خسارتهاي اقتصادي ناشي از سوء مصرف و قاچاق مواد مخدر در ايران ساليانه بالغ بر 480 ميليارد تومان برآورد گرديده است. كه با توجه به افزايش نرخ تورم ساليانه ، اين رقم در سال 1377 معادل 700 ميليارد تومان در سال تخمين زده مي شود.

آسيب پذيري كشور ما با توجه به موقعيت ژئوپوليتيكي، واقع شدن در كوتاه ترين و ارزان ترين مسير ترانزيت مواد مخدر همجوار با «هلال طلايي Golden crescent » به عنوان يكي از بزرگترين مناطق كشت و توليد مواد افيوني بسيار زياد است. نظر به اينكه روند شتابان افزايش جمعيت در كشور ايران و گستردگي پيامدهاي ناشي از اين معضل بر ساختار جامعه و اثرات منفي بر بهداشت فردي و جمعي، افزايش جرائم، بزهكاري، قتل، تجاوز ، خشونت، فساد و ازهم گسيختگي هاي خانوادگي و اجتماعي و … قابل تأمل و بررسي است.

آمارهاي موجود نشان مي دهد كه نسبت مواد مخدر در سطح جهان در شش ماه اول سال 1985 ميلادي نسبت به سال قبل رشد سرسام آور داشته است. بطوريكه مصرف ترياك در سطح جهان 60 درصد، هروئين 45 درصد و كوكائين و حشيش نيز نسبت به شش ماه اول سال 1985 به ميزان 175 درصد و 80 درصد افزايش داشته است و ال – اس – دي كه از انواع خطرناك مواد مخدر است در كشورهاي سرمايه داري هزاردرصد رشد مصرف داشته است.

اهميت كلي پرداختن به اعتياد و قاچاق مواد مخدر در جامعه رو به توسعه ايران، زماني جدي بودن و ضرورت طرح آن را مي نماياند، كه نگاهي به آمار و ارقام كه بعضاً از منابع و ساير در مناسبتهاي مختلف ارائه مي گردد، داشته باشيم كه اين مهم خود گوياي تصوير كلي از شدت ابعاد اين مسئله اجتماعي و معضل همگاني در تمامي ساختارهاي جامعه است.

در كشور ما، با وجود مبارزات شديدي كه بر عليه قاچاق مواد مخدر و مسأله اعتياد شده ولي هنوز به عنوان يك معضل اجتماعي گريبانگير جامعه ما مي باشد و بسياري از افراد كه به اين بلاي خانمانسوز گرفتار هستند يا نابود مي شوند، يا زندگي خانوادگي شان ازهم پاشيده مي گردد. «پاي بندي ايران به مبارزه با مواد مخدر هيچ دليلي شاخص تر از كشته شدن تعداد زيادي از پرسنل نيروي انتظامي نيست. از زمان پيروزي انقلاب اسلامي، 2356 نفر از افسران و پرسنل نيروي انتظامي كشته شده اند كه اين روند ادامه دارد[2].»
اهداف تحقيق

شناخت كامل واقعيت هر موضوع و پديده و يافتن رابطه علت و معلولي موجود بين امور و در نهايت يافتن راه‌هاي مقابله و جلوگيري از وقوع و ايجاد پديده‌هاي ناهنجار از طريق تجزيه و تحليل منظم و بررسي بدون تعصب، از جمله اهداف اين تحقيق، برقرار ذيل مي‌باشد:

1- شناخت علل اعتياد به مواد مخدر از جنبه‌هاي مختلف، اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي و رواني.

2- شناخت راه‌هاي مختلف پيشگيري از اعتياد به مواد مخدر.

3- ارائه راه حل‌هايي كه بتوان قشر جوان را از اين ورطه خطرناك نجات داد.

4- شناخت نوع مواد مصرفي و شيوة استعمال آن.

پيشينه تاريخي تحقيق

با توجه به مهم بودن موضوع تحقيق، تحقيقاتي چند در زمينه اعتياد و گرايش و اثرات اعتياد بر خانواده و جامعه انجام شده، كه ذيلاً اشاره مي كنيم. 1- تحقيقي در سال 1374 توسط حبيب آقا بخشي تحت عنوان اعتياد پدر و اثرات مخرب آن بر خانواده با نوع طرح كاربردي انجام داده كه به شرح زير مي باشد. هدف بررسي، تأثير اعتياد پدر بر كاركردهاي خانواده است. به منظور شناخت تاثيرات اعتيادر پدر بر جامعه پذيري فرزندان نقش اقتصادي و حمايتي پدر و روابط اجتماعي اعضاي خانواده اين پژوهش از نوع مطالعات تبيني مقايسه اي است كه به صورت مقايسة برنامه ريزي شده انجام گرفته و به مقايسه دو گروه از خانواده هاي پدر معتاد و غير معتاد در شهر تهران پرداخته است. گروه اصلي شامل يكصد خانوادة ساكن تهران با مشخصات اعتياد پدر به هروئين متجاوز از 5 سال و داشتن فرزندان 5-12 ساله مي باشد گروه مقايسه شامل يكصد خانواده مشابه با گروه اصلي بدون اعتياد پدر به مواد مخدر است كه از طريق مانند گيري انتخاب شدند با جمع آوري اطلاعات از طريق مشاهده مصاحبه از اين گروه نتيجه مي شود كه در خانواده هاي پدر اعتياد، جامعه پذيري فرزندان، نقش اقتصادي و اقتدار پدر روابط اجتماعي اعضاي خانواده، دچار اختلال مي گردد و نقش حمايتي پدر شديداً كاهش مي يابد.

2- تحقيق پيشگري توسط محمد حسين فرجاد تحت عنوان بررسي عوال رواني اجتماعي، بازگشت مجدد به اعتياد در سال 1374 تحت عنوان كاربردي صورت گرفته است كه به شرح زير مي باشد. پژوهش حاضر طرح مقدماتي پژوهشي در سطح كلي است كه با هدف شناخت عوامل رواني موثر بر بازگشت معتادان به اعتياد طراحي شده است. حجم نمونة آماري 203 نفر معتاد است.روش پيمايشي با استفاده از پرسشنامه بوده است. يافته ها نشان مي دهد كه (1) بيشتر معتادان مرد، داراي تحصيلات متوسطه، پدران و مادران بيسواد يا كم سواد، متولد شهر و مركز استان، متأهل داراي خانواده هاي سازماني رهن، رهن و اجاره هستند.(2) بيشتر هروئين مصرف مي كنند.

(3) دوستان، عوامل مالي و فشارهاي رواني از عوامل اصلي اعتياد ذكر شده است. در اين تحقيق همچنين با استفاده از آزمون رواني 90 Scl روي 2030 معتاد مورد نظر مورد پژوهش واقع شده است، يافته ها نشان مي دهد كه بيشتر معتادان معتقدند كه به رفتار دوستانه دارند. معتادان نبايد در مشاغل با افراد عادي رقابت كنند. عصبي تر از افراد عادي هستند كمرو نيستند، كمتر موفق هستند نبايد از آنها زياد توقع داشت، نمي تواننند در فعاليتهاي اجتماعي مشاركت كنند ميزان اشتياق آنها به زندگي مثل افراد عادي است معمولاً نامرتب هستند. غالباً مردم دارند، وظيفه شناس نيستند. از خود راضي هستند. بيشتر مأيوس مي شوند. از افراد عادي متنفر نيستند. مي توانند از خود مواظبت كنند، زندگي با افراد عادي

[1] - اطلاعات، 4/5/77، ص 5.

[2] - اطلاعات ، 4/5/77 ، ص 5.....

 

 

 

شامل ورد 100ص بهمراه نمودار و جداول و پرسشنامه