فهرست مطالب

فصل اول : معرفي پايان نامه

1-1 بيان مسئله و اهميت موضوع:1

2-1 مروري بر مطالعات مشابه2

3-1 اهداف :2

4-1 محدوده كاربرد:3

5-1 مواد و روش ها : (Material and Method)3

6-1 نتايج : (Results)3

7-1 بحث و نتيجه گيري : (Discussion and conclusion)3

فصل دوم : مروري بر FMEA:

1-2 تجزيه و تحليل حالات شكست و آثار آن (FMEA) چيست؟5

2-2 گسترش استفاده از FMEA:6

3-2 مراحل تهيه FMEA. 6

4-2 فوايد اجراي FMEA :7

5-2 مراحل اجراء FMEA:8

6-2 اهداف اجرائي FMEA:8

7-2 دلايل اجرا FMEA:9

8-2 زمان اجرا FMEA:10

2-2 چارت مسيربهبودمستمر. 11

2-8-2 مدت زمان اجرايFMEA:12

3-8-2 زمان پايان FMEA :13

9-2 بررسي اجزاي FMEA در مراحل مختلف چرخه عمر سيستم13

10-2 مقدمات انجام تجزيه و تحليل عوامل شكست:15

11-2 چگونگي انجام دادن انواع تجزيه و تحليلها:19

12-2 انواع FMEA :19

13-2 انواع تجزيه و تحليل شكست در بحث ايمني:21

14-2 تجزيه و تحليل عوامل شكست و آثار آن در طراحي محصول FMEA Design 22

15-2 تجزيه و تحليل حالات شكست و اثرات آن در فرآيند Process FMEA. 24

فصل سوم : مطالعه موردي

1-3 تعريف واژه ها :29

2-3 روش كار. 29

3-3 شرح عمليات :30

4-3 نتايج. 35

فصل چهارم : بحث و نتيجه گيري

1-4 بحث. 52

2-4 پيشنهادات:54

منابع و مآخذ :55

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

گروه صنایع

موضوع:

استفاده از روش FMEA

در ارزيابي و تحليل ريسك حوادث در كارخانه كاشي

 

 

چكيده :

امروزه با گسترش روند خصوصي سازي ، نگاه دقيق به حوادث از جايگاه خاصي برخوردار است بروز حوادث نه تنها ناشي از چيدمان و طراحي سيستم و ادوات به كار برده شده است ، بلكه مسائلي نظير نصب ، نگهداري و تعميرات را نيز در بر مي گيرد. در اين راستا ، تجزيه و تحليل حوادث به منظور دست يافتن به مراحل ايمن تر و با قابليت اطمينان بالاتر از جايگاه خاصي برخوردار است ريسك خطرات يكي از نشانگرها براي درك و نمايش خطرات و اولويت بندي آنها و تجزيه و تحليل حوادث است . امروزه ارزيابي ريسك با روش ها و متدلوژي هاي متفاوتي ارائه مي شود كه هر يك به نحوي پيچيدگي داشته يا به صورتي ساده انگارانه با مسائل برخورد مي كند .

در اين بررسي مراحل عملي اجراي يك روش كاربردي و كامل ارزيابي ريسك و تجزيه و تحليل پتانسيل هاي خطر را كه شايد به نحوي برگرفته از روش FMEA است ارائه شده است به نحوي كه به سادگي قابل اجرا و پياده سازي بوده و در عين حال مفاهيم و اطلاعات لازم را در برگرفته و الزامات سيستم مديريت ايمني و بهداشت حرفه اي (OHSAS 18001) را نيز پوشش مي دهد . در اين راستا فعاليت ها بعنوان هدف مطالعه در يك شركت توليد كاشي در نظر گرفته شدند.

واژه هاي كليدي : تجزيه و تحليل ريسك ، FMEA ، اولويت بندي ريسك»

 

 

 

 

فصل اول

معرفی پایان نامه

 

 

 

 

 

1-1 بيان مسئله و اهميت موضوع:

مهمترين بخش از هر برنامه ايمني و بهداشت و به عبارت كاملتر هر سيستم مديريت ايمني و بهداشت شناسايي خطرات است و در واقع موتورسيستم محسوب مي شود . ابتدا بايد خطرات را شناسايي نمود تا بتوانيم بر اساس آن راه مقابله و حذف خطر را پيشنهاد كنيم و اهداف و برنامه هاي ايمني بهداشت خود را تنظيم نماييم . هر چه شناسايي خطر دقيق تر باشد سيستم ما عملكرد بهتري را بروز مي دهد]6[

شناسايي خطر و ارزيابي ايمني روشهاي مختلفي دارد كه از جمله روشهاي شناسايي و ارزيابي خطر مي توان به گشتها و بازرسي هاي ايمني مميزي FMEA و JSA و HAZOP و ... اشاره نمود دستورالعملهاي OSHA يكي از ابزارهاي كيفيت است كه هر مدير لازم است با آن آشنايي داشته باشد.]8[

درآمريكا هر روزه تعداد زيادي از كارگران در محيط كار كشته يا مجروح مي شوند مي توان با در نظر گرفتن شرايط محل انجام كار و تهيه روش مناسب انجام كار و آموزش مناسب همه كارگران در جلوگيري از بروز بيماريها و صدمات اقدامات مؤثري صورت داد.]9[

بر طبق گزارش سازمان بين المللي كار (ILO)روزانه 5000 نفر در جهان به علت حوادث و بيماريهاي ناشي از كار جان خود را از دست مي دهند و ساليانه چهار درصد توليد ناخالص داخلي در جهان معادل 1 ، 51/2 ، 53/3 ميليون دلار آمريكا صرف هزينه هاي مستقيم و غير مستقيم بيماريها و حوادث ناشي از كار مي شود.

مبلغ فوق 20 برابر بيشتر از كل كمكهاي بين المللي براي توسعه كشورهاي جهان سوم است . بنابراين حوادث ناشي از كار يك زيان ملي به حساب مي آيد . لذا پيشگيري از حوادث ناشي از كار از نظر اجتماعي و اقتصادي داراي اهميت خاصي است . كارشناسان ايمني معتقدند بيش از 80% حوادث و بيماريهاي ناشي از كار با روشهاي ساده و كم هزينه قابل پيشگيري است. ]10[

اگر چه از دير باز علل حوادث و عوارض ناشي از كار اعمال نا ايمن يا شرايط نا ايمن و غير بهداشتي عنوان شده است اما چند دهه يروي اين از ديدگاه در تلاش براي بهبود شرايط ايمني و بهداشتي محل هاي كار ثابت نمود كه اين دو عامل ثانويه بوده و علل ريشه اي (اوليه) وجود آنها نقص در يك سيستم مديريت سازمانها و به عبارتي نبود يك سيستم مديريت ايمني و بهداشت در سازمان مي باشد]11[

روشهاي زيادي براي ارزيابي ريسك وجود دارد اما يك روش سودمند ارزيابي ريسك علاوه بر ساده بودن بايد متناسب با ماهيت فعاليتها فرآيندها فرهنگ و ساير ويژگي هاي سازمان مورد نظر باشد از جمله روشهاي ارزيابي ريسك موجود روش تجزيه و تحليل شكست (عوامل شكست) و آثار آن(FMEA) مي باشد. ]8[

اطلاعات حاصل از ارزيابي ريسك انجام شده به روش FMEA سه كاربرد اساسي دارد:

1- تعيين نقاطي كه نيازمند بهينه سازي از نظر ايمني و بهداشت حرفه اي هستند ، تا ريسك آنها به حداقل قابل تحمل كاهش يابد.

2- اولويت بندي درجه اهميت خطرات جهت اختصاص منابع محدود مالي فني و انساني در بر طرف سازي نقايص و بهبود شرايط .

3- تعيين محتواي آموزشهاي كلاسيك و ضمن كار در زمينه ايمني و بهداشت حرفه اي ]10[

2-1 مروري بر مطالعات مشابه

در مطالعه اي تحت عنوان شناسايي تجزيه و تحليل خطرات شغلي در يكي از شركتهاي توليد شير كه توسط زهرا رضواني انجام شد ]12[ نشان داد كه بين خطرات احتمالي موجود در اين شركت سروصداي ناشي از تجهيزات خط توليد از جمله دستگاه تترايك و دستگاه سبد شويي بيشترين فراواني نسبي (64%) و پس از آن خطراتي مثل استنشاق بخارات سود و اسيد (32%) و سوختگي ناشي از اسيد سود (32%) بيشترين فراواني نسبي را به خود اختصاص مي دهند در اين مطالعه تعداد مشاغل مورد بررسي 28 شغل و تعداد خطرات شناسايي شده 380 خطر بوده است.

در تحقيقي كه در يكي از شركتهاي پالايش نفتي تحت عنوان بررسي خطرات منجر به ايجاد حوادث در يكي از شركتهاي پالايش نفت بوسيله احمد اسدي انجام شد ]13[ نشان داد.

كه خطر سقوط از اتفاع با فراواني نسبي (12%) و سپس خطر ليز خوردن با فراواني نسبي (10%) در شركت مورد بررسي منجر به ايجاد حوادث شده است.

تعداد كل خطرات شناسايي شده 4250 خطر بوده است.

3-1 اهداف :

هدف كلي :

شناسايي خطرات و كاهش معيارهايي كه عدد ريسك بالاتري ايجاد مي كنند.

اهداف ويژه :

1- شناسايي خطرات احتمالي موجود در هر شغل.

2- تعيين شغل داراي بيشترين خطر احتمالي .

3- تعيين روشهاي كنترل خطرات موجود در شغل .

4- تدوين آئين نامه ايمني براي مشاغل مورد بررسي.

4-1 محدوده كاربرد:

محدوده كاربرد اين رويه در كليه فعاليتهاي عادي و غير مادي و اضطراري و نيز كليه افرادي كه به هر نحوي به كارخانه رفت و آمد دارند نظير پرسنل، پيمانكاران ، بازديد كنندگان و ... را در برمي گيرد.

5-1 مواد و روش ها : (Material and Method)

در اين مطالعه كه از نوع توصيفي مي باشد ابتدا مشاغل در قسمت هاي مختلف كارخانه مشخص گرديد كه ميزان كل شغل هاي موجود در اين قسمت ها 17 شغل عمده بوده و مشاغل از نظر نوع خطرات ، روتين و يا غيره روتين بودن فعاليت تجزيه و تحليل شدند و جداول مربوطه با استفاده از روش مشاهده و بررسي حوادث قبلي ، مصاحبه با كارگردان و كليه فرم و شناسايي فعاليت و خطرات تكميل گرديد.

6-1 نتايج : (Results)

نتايج بدست آمده شامل 17 كاربرگ FMEA است و نتايج حاصل از بررسي جداول نشان داد كه در بين خطرات احتمالي موجود در اين صنعت خطرات سرو صدا ، استنشاق گردو غبار و خطرات مكانيكي به ترتيب بيشترين فراواني را به خود اختصاص داده اند يعني از 60 خطر شناسايي شده در اين واحد خطرات مزبور 40 درصد فراواني را شامل مي شوند و مهمترين راهكار كنترلي پيشنهاد شده براي خطرات شناسايي شده ، تهيه دستورالعملهاي جديد، حذف يا تكرار بعضي از وظايف و اجراي برنامه هاي آموزش مداوم و بازنگري و پيگيري مجدد و مرتب فعاليتها و خطرات مي باشد .

7-1 بحث و نتيجه گيري : (Discussion and conclusion)

صرفاً انجام روش FMEA و ارائه پيشنهادات كنترلي و اصلاحي ضامن بهبود اين سيستم نيست اين تازه نقطه شروع كار است براي اينكه اصلاحات صورت بگيرد بايد شرايط را مهيا و آماده كرد . مهيا كردن شرايط يعني اينكه در سازمان يك فرهنگ ايمني مثبت ايجاد شود در يك فرهنگ ايمني مثبت همه اعضاء مجموعه از مديريت گرفته تا كاركنان همگي نسبت به رعايت و ارتقاء ايمني تعهد دارند . عوامل سازماني نيز تأثير بسزايي بر روند پيشرفت و يا پيشرفت ايمني سيستم دارند .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل دوم

 

 

 

مروري برتجزيه و تحليل حالات شكست و آثار آن (FMEA)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-2 تجزيه و تحليل حالات شكست و آثار آن (FMEA) چيست؟

تجزيه و تحليل خطا و اثرات ناشي از آن Failure modes and errect analysis (FMEA) متدلوژي يا روش است سيستماتيك كه به دلايل زير بكار مي رود .

الف: شناسايي و اولويت حالات بالقوه خرابي در يك سيستم ، محصول و فرآيند و يا سرويس

ب: تعريف و اجرا يا اقداماتي به منظور حذف و يا كاهش ميزان وقوع حالات بالقوه خرابي

ج: ثبت نتايج تحليل هاي انجام شده به منظور فراهم كردن مرجعي كامل براي حل مشكلات در آينده.]1 [

تجزيه و تحليل خطا و اثرات ناشي از ان FMEA را مي توان به يك روش ساختار يافته جهت پيدا كردن و شناخت حالات خطاي يك سيستم ، شيء يا فعاليت و محاسبه اثرات ناشي از آن خطا برروي مراحل بالاتر از آن توصيف كرد. ]2[

پايه هاي اوليه FMEA در ابتدا در ارتش ايالات متحده شكل گرفت.روش نظامي به نام Mil – p- 629 بعنوان روش هاي جهت كنترل حالت خطا ، تأثيرات و آناليز بحراني در نوامبر سال 1949 نوشته شد .

در خارج از ارتش اولين برنامه FMEA در صنعت هوا فضا براي نخستين بار بكار گرفته شد . در اوايل دهه 1980 شركتهاي خودرو سازي آمريكا شروع به كارگيري FMEA در صنايع خود شدند .

تحقيقات آكادميك سبك بر روي FMEA از حدود سال 1960 شروع شد كه تلاش براي يافتن تأثير يك خطا بر روي كل مجموعه شدت گرفت اولين توضيح درباره اين علم در سال 1969 در آكادمي علوم نيويورك داده شد و در اواخر دهه 1960 و در اوايل دهه 1970 انجمن هاي حرفه اي زيادي روش هايي را جهت انجام تجزيه و تحليل اين فرآيند ها انجام دادند ]2[

2-2 گسترش استفاده از FMEA:

FMEA به صورت گسترده اي در كارخانجات صنعتي آمريكايي ، اروپايي و ژاپني به صورت استاندارد درآمده است.FMEA يك روش سنتي براي ايجاد قابليت اطمينان و تجزيه و تحليل ايمني است كه در طول دهه هاي مختلف با كاربردهاي زيادي در صنايع مختلف وارد شده است . حدود 100 برنامه كابردي در FMEA در صنايع مختلف فقط در ژاپن ايجاد شده است.

FMEA در صنايع مختلقي مانند الكترونيك ، اتومبيل ،مواد مصرفي ، نيروگاههاي توليد برق ، راه و ساختمان ، مخابرات و غيره وارد شده است . Hosman معتقد است FMEA يك وسيله اطمينان و نگهداري كامل است]2 [.

اين تكنيك كه اساساً يك تجزيه و تحليل كيفي است سيستم يا ريز سيستم ها را براي شناسايي نقص هاي احتمالي كليه اجزاء آن بررسي كرده و تلاش مي كنيم كه اثرات نقص هاي احتمالي را بر روي بقيه بخش هاي سيستم ارزيابي كند.

FMEA يك روش استقرايي است كه براي مطالعه نظام مند نقص هاي اجزاي يك سيستم و اثرات احتمالي آنها به كار مي رود ]3 [.

يكي از عوامل موفقيت FMEA زمان اجراي آن است . اين تكنيك براي آن طرح ريزي شده است كه يك اقدام قبل از واقعه باشد نه يك تمرين براي آشكار شدن مشكلات به بيان ديگر يكي از تفاوتهاي اساسي FMEA با ساير تكنيكهاي كيفي اين است كه FMEA يك اقدام كنشي است نه واكنشي . در بسياري از موارد وقتي با مشكلي مواجه مي شويم ممكن است براي حذف آن اقداماتي تعريف و اجراء شود . اين اقدامات واكنشي در برابر آنچه اتفاق افتاده است مي باشد. در چنين مواردي حذف هميشگي به هزينه و منابع زيادي نياز دارد زيرا حركت از وضعيت موجود به سمت شرايط بهينه اينرسي زيادي خواهد داشت اما در اجراي FMEA با پيش بيني مشكلات بالقوه و محاسبه ريسك پذيري آنها اقداماتي در جهت حذف و يا كاهش ميزان وقوع آنها تعريف و اجرا مي شود . اين برخورد پيشگيرانه كنشي است در برابر آنچه ممكن است در آينده رخ دهد و مسلماً اعمال اقدامات اصلاحي در مراحل اوليه طرحي محصول يا فرآيند هزينه و زمان بسيار كمتري در برخواهد داشت]1 [.

3-2 مراحل تهيه FMEA

تهيه FMEA نيازمند فعاليت تيمي است . تعداد تركيب اجزاء در تيم FMEA به پيچيدگي فرآيند يا محصول تحت بررسي بستگي دارد . اما توصيه مي كنيم كه تعداد اجزاء تيم بيشتر از 6 نفر نباشد . در صورت پيچيدگي محصول يا فرآيند بهتر است كميته هاي متعددي تشكيل شوند و هر تيم فرعي قسمتي از موضوع را به عهده بگيرد . تيم ها از افراد خبره كه بيشترين شناخت را از محصول يا فرآيند دارد تشكيل مي شود. اين تيم ها از مراحل آغازين كار تا زمان اجراي پيشنهادي و بررسي نتايج آنها و نهايتاً تكميل FMEA مسئوليت تمام فعاليت هاي مربوط را به عهده دارند . يكي از فوايد اين رويكرد تيمي اين است كه هر فعاليتي كه تعريف مي شود همواره مورد توافق همه واحدهاي سازمان خواهد بود و بنابراين اجراي آنها هيچ گونه مشكل و يا مقاومتي را در پي نخواهد داشت]2[.

4-2 فوايد اجراي FMEA :

پاره اي از فوايد اجراي FMEA عبارتند از :

1- كاهش زمان معرفي محصول به بازار در رفتن محصول به بازار معمولاً ناشي از بروز مسائل و مشكلات در مراحل نهايي طراحي و يا مراحل اوليه توليد است اجراي FMEA با شناسايي چنين مشكلاتي در مراحل آغازين كار از وقوع آنها جلوگيري مي كند.

3- بهبود تصوير زمان در نظر مشتري چرا كه مشتري عيوب كمتري را تجربه مي كند و موجب افزايش رقابت پذيري سازمان در بازار مي شود.

5- كاهش هزينه هاي مرتبط با محصولات خراب و يا نا منطبق.

6- رواج كار تيمي دردرون سازمان

7- شناسايي ريسك مربوط به سيستم, طرح, محصول، فرآيند توليد و ارائه خدمات.

8- رتبه بندي ريسكهاي مورد نظر.

9- كاهش ريسك تا حد امكان.

10- انجام اقدامات قبل از وقوع ( كنشي) به جاي اقدامات بعد از وقوع (واكنشي)

11- كاهش هزينه كيفي

بررسيهاي به عمل آمده بيانگر آن است كه متأسفانه در بسياري از موارد هزينه كردن براي كيفيت به درستي انجام نشده و فقط باعث افزايش هزينه ها شده است كه اين به نارضايتي مشتري مي انجامد. به طور كلي مي توان هزينه ها را به 3 دسته هزينه هاي پيشگيري، بازرسي و طراحي تقسيم بندي كرد. FMEA مي تواند كمك كند تا هزينه در مناسب ترين جا صورت پذيرد. ضمنا باعث مي شود هزينه كردن ارزش قديم به روش جديد سوق يابد كه نتيجه آن، رضايت مشتري است]4[ .

روش قديم	روش جديد
حل مشكلات	ممانعت از بروز مشكلات
آگاهي دهنده از اتفاقات	حذف اتفاقات
تعيين قابليت اعتماد	كاهش عدم قابليت اطمينان

1-2 جدول تفاوت نگرش در روش قديم با روش جديد

5-2 مراحل اجراء FMEA:

FMEA يك روش استقرايي ( رسيدن از جزء به كل) بوده براي مطالعه نظام مند نقص هاي اجزاء يك سيستم و اثرات احتمالي آنها بكار مي رود . بطور كلي اهداف يك مطالعه FMEA عبارتند از :

1- شناسايي حالات نقص مهم كه قابليت اطمينان قابليت دسترسي نگهداشت پذيري و بطور كلي ايمني سيستم را تحت تأثير قرار مي دهند.

2- تعيين اثرات حالات مختلف اجزاء يك سيستم بر روي كاركردهاي مختلف (5).

اجراي FMEA داراي 4 مرحله زير است :

1- شناسايي سيستم كاركردها و اجزاي آن .

2- شناسايي حالات نقص اجزاء و علل آنها .

3- بررسي اثرات نقصهاي شناسايي شده .

4- بحث و نتيجه گيري و ارائه راه حلها و پيشنهادات كنترلي و اصلاحي ]4[

6-2 اهداف اجرائي FMEA:

1- بهبود كيفيت قابليت اطمينان و ايمني محصول

2- شناسايي حالات بالقوه و درجه شدت آنها

3- شناسايي مشخصات بحراني وويژه

4- تعيين فعاليتهايي كه احتمال وقوع خطاهاي بالقوه را كاهش داده و يا حذف كند.

5- كمك در تهيه يك طرح كنترل و پايدار

6- مستند سازي و پيگيري با اقدامات انجام شده به منظور كاهش ريسك و انعكاس آن در فعاليتهاي آتي و بهره برداري از نتايج آن و كاهش زمان و ورود و كاهش هزينه.

7- زمان ورود به بازار، فاصله زماني از شكل گيري ايده تا به وجود آمدن محصول است هر چه اين زمان كمتر شود هزينه كاهش يافته و مقدار فروش بالا مي رود و بازار در دست توليد كننده قرار مي گيرد.

7-2 دلايل اجراFMEA:

FMEA از نظر تجاري به دلايل زير مفيد مي باشد:

1. انجام بهبود مستمر در سيستم طرح فرآيند و ارائه خدمات.
2. به دليل كيفي بودن فرآيند سريعتر و ارزانتر از روشهاي واكنشي است.
3. باعث صرفه جويي در هزينه مي شود.

 

8-2 زمان اجراFMEA:

1-8-2زمان شروع FMEA :

براساس تعريف FMEA يك روش براي بدست آوردن حداكثر رضايت مشتري از طريق محدود كردن يا كاهش مشكلات بالقوه و يا شناخته شده است. براي انجام اين كار تا آنجا كه ممكن است بايد زودتر شروع شود، حتي اگر تمامي اطلاعات و واقعيتها هنوز شناخته نشده باشد.

به محض اينكه يكسري از اطلاعات شناخته شد FMEA بايد شروع شود. ما نبايد منتظر تمامي اطلاعات باشيم اگر ما چنين كاري كنيم مسلما هيچ گاه نمي توانيم يك FMEA اجرا كنيم؛ زيرا ما هيچ وقت همه اطلاعات و داده ها را يكجا نخواهيم داشت.

FMEA بايد شروع شود:

- وقتي يك سيستم جديد توليد، طراحي، سيستم و يا خدمات طراحي مي شود.

- وقتي سيستمهاي طراحي فرآيند سيستم و خدمات موجود بدون در نظر گرفتن دليل آن در حال تغيير هستند.

- وقتي كه كاربردهاي جديد براي وضعيتهاي سيستم طراحي، فرآيند و خدمات موجود پيدا مي شود.

- وقتي كه بهبود نهايي در زمينه طراحي سيستم فرآيند، سرويسهاي موجود داريم.

بياد داشته باشيم كه وظيفه FMEA راهنمايي براي حركت در مسير بهبود بيشتر است.
به همين دليل FMEA مي تواند در هر نقطه از زمانيكه سيستم در ذهن پردازش مي شود تا موقعيكه به مرحله توليد يا ارائه خدمات مي رسد، شروع مي شود.

اين مسير در زير نشان داده شده است:

 

 

شامل ورد 56ص